૫૦૬ ]
યોગીન્દુદેવવિરચિતઃ
[ અધિકાર-૨ઃ દોહા-૧૮૨
रक्तं जीर्णं नष्टं न मन्यते इति भावार्थः । अथ मण्णइ मन्यते । कोऽसौ । णाणि
देहवस्त्रविषये भेदज्ञानी । किं मन्यते । भिण्णउ भिन्नम् । किम् । वत्थु जि वस्त्रमेव जेम
यथा जिय हे जीव । कस्माद्भिन्नं मन्यते । देहहं स्वकीयदेहात् । द्रष्टान्तमाह । मण्णइ
मन्यते । कोऽसौ । णाणि देहात्मनोर्भेदज्ञानी तहं तथा भिन्नं मन्यते । कमपि देहु वि
देहमपि । कस्मात् । अप्पहं निश्चयेन देहविलक्षणाद्व्यवहारेण देहस्थात्सहजशुद्धपरमानन्दैक-
स्वभावान्निजपरमात्मनः जाणि जानीहीति भावार्थः ।।१७८--८१।।
अथ दुःखजनकदेहघातकं शत्रुमपि मित्रं जानीहीति दर्शयति —
३१३) इहु तणु जीवड तुज्झ रिउ दुक्खइँ जेण जणेइ ।
सो परु जाणहि मित्तु तुहुँ जो तणु एहु हणेइ ।।१८२।।
इयं तनुः जीव तव रिपुः दुःखानि येन जनयति ।
तं परं जानीहि मित्रं त्वं यः तनुमेतां हन्ति ।।१८२।।
रिउ रिपुर्भवति । का । इहु तणु इयं तनुः कर्त्री जीवड हे जीव तुज्झ तव । कस्मात् ।
હે જીવ! જેવી રીતે દેહ અને વસ્ત્રનો ભેદજ્ઞાની વસ્ત્રને સ્વકીય દેહથી જુદું જાણે છે
તેવી રીતે દેહ અને આત્માનો ભેદજ્ઞાની દેહને નિશ્ચયથી દેહથી વિલક્ષણ, વ્યવહારથી દેહસ્થ
(વ્યવહારે દેહમાં સ્થિત) સહજ શુદ્ધ પરમાનંદ જેનો એક સ્વભાવ છે એવા પરમાત્માથી
ભિન્ન જાણે છે, એમ તું જાણ એવો ભાવાર્થ છે. ૧૭૮-૧૮૧.
હવે દુઃખજનક, દેહઘાતક એવા શત્રુને પણ તું મિત્ર જાણ, એમ દર્શાવે છેઃ —
व्यवहारनयकर देहमें स्थित है, तो भी सहज शुद्ध परमानंदरूप निजस्वभावकर जुदा ही है, देहके
सुख – दुःख जीवमें नहीं हैं ।।१७८ – ८१।।
आगे दुःख उत्पन्न करनेवाला शत्रुरूप यह देह है, उसको तू मित्र मत समझ, ऐसा कहते
हैं —
गाथा – १८२
अन्वयार्थ : — [जीव ] हे जीव, [इयं तनुः ] यह शरीर [तव रिपुः ] तेरा शत्रु है,
[येन ] क्योंकि [दुःखानि ] दुःखोंको [जनयति ] उत्पन्न करता है, [यः ] जो [इमां तनुं ] इस
शरीरका [हंति ] घात करे, [तं ] उसको [त्वं ] तुम [परं मित्रं ] परममित्र [जानीहि ] जानो ।
भावार्थ : — यह शरीर तेरा शत्रु होनेसे दुःख उत्पन्न करता है, इससे तू अनुराग मत