Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
ଶ୍ରୀ ଦିଗଂବର ଜୈନ ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯମଂଦିର ଟ୍ରସ୍ଟ, ସୋନଗଢ - ୩୬୪୨୫୦
गृहीत्वाप्यत्रैव भवे विशिष्टसमाधिबलेन पुण्यबन्धं कृत्वा पश्चात्पूर्वकृतचारित्रमोहोदयेन विषयासक्त ो
भूत्वा रुद्रो भवति । कथं ते परमात्मस्वरूपं न जानन्ति इति पूर्वपक्षः । तत्र परिहारं ददाति ।
युक्त मुक्तं भवता, यद्यपि रत्नत्रयाराधनां कृतवन्तस्तथापि याद्रशेन
वीतरागनिर्विकल्परत्नत्रयस्वरूपेण तद्भवे मोक्षो भवति ताद्रशं न जानन्तीति । अत्र यमेव
शुद्धात्मानं साक्षादुपादेयभूतं तद्भवमोक्षसाधकाराधनासमर्थं च ते हरिहरादयो न जानन्तीति य
एवोपादेयो भवतीति भावार्थः ।।४२।।
बलसे पुण्यबंध करता है, उसके बाद पूर्वकृत चारित्रमोहके उदयसे विषयोंमें लीन हुआ रुद्र
(हर) कहलाता है । इसलिये वे हरिहरादिक परमात्माका स्वरूप कैसे नहीं जानते ? इसका
समाधान यह है, कि तुम्हारा कहना ठीक है । यद्यपि इन हरिहरादिक महान पुरुषोंने रत्नत्रयकी
आराधना की, तो भी जिस तरहके वीतराग-निर्विकल्प-रत्नत्रयस्वरूपसे तद्भव मोक्ष होता है,
वैसा रत्नत्रय इनके नहीं प्रगट हुआ, सरागरत्नत्रय हुआ है, इसीका नाम व्यवहाररत्नत्रय है ।
सो यह तो हुआ, लेकिन शुद्धोपयोगरूप वीतरागरत्नत्रय नहीं हुआ, इसलिये वीतरागरत्नत्रयके
धारक उसी भवसे मोक्ष जानेवाले योगी जैसा जानते हैं, वैसा ये हरिहरादिक नहीं जानते ।
इसीलिये परमशुद्धोपयोगियोंकी अपेक्षा इनको नहीं जाननेवाले कहा गया है, क्योंकि जैसे
स्वरूपके जाननेसे साक्षात् मोक्ष होता है, वैसा स्वरूप ये नहीं जानते । यहाँपर सारांश यह
है, कि जिस साक्षात् उपादेय शुद्धात्माको तद्भव मोक्षके साधक महामुनि ही आराध सकते
हैं, और हरिहरादिक नहीं जान सकते, वही चिंतवन करने योग्य है ।।४२।।
ପୂର୍ଵପକ୍ଷ : — ପୂର୍ଵଭଵମାଂ କୋଈ ଜୀଵ ଭେଦାଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯନୀ ଆରାଧନା କରୀନେ, ଅନେ ଵିଶିଷ୍ଟ
ପୁଣ୍ଯବଂଧ କରୀନେ ପଛୀ ଅଜ୍ଞାନଭାଵଥୀ ନିଦାନବଂଧ କରେ ଛେ, ତ୍ଯାର ପଛୀ ତେ ସ୍ଵର୍ଗମାଂ ଜଈନେ ଫରୀ ମନୁଷ୍ଯ
ଥଈନେ ତ୍ରଣ ଖଂଡନୋ ଅଧିପତି ଏଵୋ ଵାସୁଦେଵ ଥାଯ ଛେ; ବୀଜୋ କୋଈ ଜୀଵ ଜିନଦୀକ୍ଷା ଗ୍ରହୀନେ ପଣ
ତେ ଜ ଭଵମାଂ ଵିଶିଷ୍ଟ ସମାଧିନା ବଳଥୀ ପୁଣ୍ଯବଂଧ କରୀନେ, ପଛୀ ପୂର୍ଵକୃତ ଚାରିତ୍ରମୋହନା ଉଦଯଥୀ
ଵିଷଯାସକ୍ତ ଥଈନେ ରୁଦ୍ର ଥାଯ ଛେ; ତୋ ପଛୀ ତେଓ ପରମାତ୍ମସ୍ଵରୂପନେ ନଥୀ ଜାଣତା — ଏମ କେମ କହୋ
ଛୋ?
ତେନୁଂ ସମାଧାନ : — ତମାରୁଂ କହେଵୁଂ ଯୋଗ୍ଯ ଛେ. ଜୋ କେ ତେ ହରି, ହର ଜେଵା ପ୍ରସିଦ୍ଧ ପୁରୁଷୋଏ
ପୂର୍ଵେ ରତ୍ନତ୍ରଯନୀ ଆରାଧନା କରେଲୀ ଛେ ତୋପଣ, ଜେଵା ଵୀତରାଗ ନିର୍ଵିକଲ୍ପ ରତ୍ନତ୍ରଯସ୍ଵରୂପଥୀ ତେ ଜ ଭଵେ
ମୋକ୍ଷ ଥାଯ ତେଵା ପ୍ରକାରେ ତେଓ ପରମାତ୍ମସ୍ଵରୂପନେ ଜାଣତା ନଥୀ.
ଅହୀଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ଉପାଦେଯଭୂତ ଅନେ ତେ ଜ ଭଵେ ମୋକ୍ଷନୀ ସାଧକ ଏଵୀ ଆରାଧନାମାଂ
ସମର୍ଥ, ଏଵା ଜେ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାନେ ତେ ହରି-ହରାଦି ଜାଣତା ନଥୀ, ତେ ଜ ଉପାଦେଯ ଛେ ଏଵୋ ଭାଵାର୍ଥ
ଛେ. ୪୨.
ଅଧିକାର-୧ : ଦୋହା-୪୨ ]ପରମାତ୍ମପ୍ରକାଶ: [ ୭୫