Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
ਸ਼੍ਰੀ ਦਿਗਂਬਰ ਜੈਨ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਮਂਦਿਰ ਟ੍ਰਸ੍ਟ, ਸੋਨਗਢ - ੩੬੪੨੫੦
कारणविरहितः शुद्धजीवो वर्धते क्षरति हीयते न येन कारणेन चरमशरीरप्रमाणं मुक्त जीवं
जिनवरा भणन्ति तेन कारणेनेति । तथाहि — यद्यपि संसारावस्थायां हानिवृद्धिकारणभूतशरीर-
नामकर्मसहितत्वाद्धीयते वर्धते च तथापि मुक्त ावस्थायां हानिवृद्धिकारणाभावाद्वर्धते हीयते च
नैव, चरमशरीरप्रमाण एव तिष्ठतीत्यर्थः । कश्चिदाहमुक्त ावस्थायां प्रदीपवदावरणाभावे सति
लोकप्रमाणविस्तारेण भाव्यमिति । तत्र परिहारमाह — प्रदीपस्य योऽसौ प्रकाशविस्तारः स
स्वभावज एव न त्वपरजनितः पश्चाद्भाजनादिना साद्यावरणेन प्रच्छादितस्तेन कारणेन
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜੋ ਕੇ ਸਂਸਾਰਾਵਸ੍ਥਾਮਾਂ ਜੀਵ ਹਾਨਿਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਨਾ ਕਾਰਣਰੂਪ ਸ਼ਰੀਰਨਾਮ ਕਰ੍ਮ ਸਹਿਤ
ਹੋਵਾਥੀ ਘਟੇ ਛੇ ਅਨੇ ਵਧੇ ਛੇ, ਤੋਪਣ ਮੁਕ੍ਤ-ਅਵਸ੍ਥਾਮਾਂ ਹਾਨਿਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਨਾ ਕਾਰਣਨੋ ਅਭਾਵ ਹੋਵਾਥੀ
ਵਧਤੋ-ਘਟਤੋ ਨਥੀ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚਰਮਸ਼ਰੀਰਪ੍ਰਮਾਣ ਜ ਰਹੇ ਛੇ.
ਅਹੀਂ ਕੋਈ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਕਰੇ ਛੇ ਕੇ ਜੇਵੀ ਰੀਤੇ ਆਵਰਣਨੋ ਅਭਾਵ ਥਤਾਂ ਦੀਵਾਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨੋ ਵਿਸ੍ਤਾਰ
ਥਾਯ ਛੇ, ਤੇਵੀ ਰੀਤੇ ਮੁਕ੍ਤ-ਅਵਸ੍ਥਾਮਾਂ ਆਵਰਣਨੋ ਅਭਾਵ ਥਤਾਂ ਜੀਵਨਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਨੋ ਲੋਕਪ੍ਰਮਾਣੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰ
ਥਵੋ ਜੋਈਏ?
ਤੇਨੋ ਪਰਿਹਾਰ ਕਰਵਾਮਾਂ ਆਵੇ ਛੇ ਕੇ ਦੀਵਾਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨੋ ਜੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰ ਛੇ ਤੇ ਸ੍ਵਭਾਵਜਨ੍ਯ ਛੇ,
ਪਣ ਪਰਜਨਿਤ ਨਥੀ, ਭਾਜਨ ਆਦਿਨਾ ਸਾਦਿ ਆਵਰਣਥੀ ਤੇਨੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਵਿਸ੍ਤਾਰ ਆਚ੍ਛਾਦਿਤ ਕਰਵਾਮਾਂ
ਆਵ੍ਯੋ ਹਤੋ, ਤੇ ਕਾਰਣੇ ਤੇਨਾ ਆਵਰਣਨੋ ਅਭਾਵ ਥਤਾਂ ਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਵਿਸ੍ਤਾਰ ਘਟੇ ਛੇ ਜ (ਸਂਭਵੇ ਛੇ)
ਪਣ ਜੀਵ ਅਨਾਦਿਕਾਲ਼ਥੀ ਕਰ੍ਮਥੀ ਢਂਕਾਯੇਲੋ ਹੋਵਾਥੀ ਤੇਨੋ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਵਿਸ੍ਤਾਰ ਨਥੀ.
ਸਂਕੋਚਵਿਸ੍ਤਾਰ ਕ੍ਯਾ ਕਾਰਣੇ ਛੇ? ਸਂਕੋਚਵਿਸ੍ਤਾਰ ਸ਼ਰੀਰਨਾਮਕਰ੍ਮਜਨਿਤ ਛੇ ਤੇ ਕਾਰਣੇ (ਜੇਵੀ
ਰੀਤੇ ਮਾਟੀਨੁਂ ਵਾਸਣ ਪਾਣੀਥੀ ਭੀਨੁਂ ਰਹੇ ਛੇ ਤ੍ਯਾਂ ਸੁਧੀ ਪਾਣੀਨਾ ਸਂਬਂਧਥੀ ਤੇਮਾਂ ਵਧ-ਘਟ ਥਾਯ ਛੇ,
नामकर्मसे रहित हुआ [शुद्धजीवः ] शुद्धजीव [न वर्धते क्षरति ] न तो बढ़ता है, और न घटता
है, [तेन ] इसी कारण [जिनवराः ] जिनेन्द्रदेव [जीवं ] जीवको [चरमशरीरप्रमाणं ]
चरमशरीरप्रमाण [ब्रुवन्ति ] कहते हैं ।
भावार्थ : — यद्यपि संसार अवस्थामें हानि-वृद्धिका कारण शरीरनामा नामकर्म है,
उसके संबंधसे जीव घटता है, और बढ़ता है; जब महामच्छका शरीर पाता है, तब तो
शरीरकी वृद्धि होती है, और जब निगोदिया शरीर धारता है, तब घट जाता है और मुक्त
अवस्थामें हानि-वृद्धिका कारण जो नामकर्म उसका अभाव होनेसे जीवके प्रदेश न तो
सिकुड़ते हैं, न फै लते हैं, किन्तु चरमशरीरसे कुछ कम पुरुषाकार ही रहते हैं, इसलिये
शरीरप्रमाण हैं, यह निश्चय हुआ । यहाँ कोई प्रश्न करे, कि जब तक दीपकके आवरण
है, तब तक तो प्रकाश नहीं हो सकता, और जब उसके रोकनेवालेका अभाव हुआ, तब
प्रकाश विस्तृत होकर फै ल जाता है, उसी प्रकार मुक्ति अवस्थामें आवरणका अभाव होनेसे
੯੨ ]ਯੋਗੀਨ੍ਦੁਦੇਵਵਿਰਚਿਤ: [ ਅਧਿਕਾਰ-੧ : ਦੋਹਾ-੫੪