Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
ਸ਼੍ਰੀ ਦਿਗਂਬਰ ਜੈਨ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਮਂਦਿਰ ਟ੍ਰਸ੍ਟ, ਸੋਨਗਢ - ੩੬੪੨੫੦
तदनन्तरं द्रव्यगुणपर्यायनिरूपणमुख्यत्वेन सूत्रत्रयं कथयति । तद्यथा —
५६) अप्पा जणियउ केण ण वि अप्पेँ जणिउ ण कोइ ।
दव्व-सहावेँ णिच्चु मुणि पज्जउ विणसइ होइ ।।५६।।
आत्मा जनितः केन नापि आत्मना जनितं न किमपि ।
द्रव्यस्वभावेन नित्यं मन्यस्व पर्यायः विनश्यति भवति ।।५६।।
आत्मा न जनितः केनापि आत्मना कर्तृभूतेन जनितं न किमपि, द्रव्यस्वभावेन
नित्यमात्मानं मन्यस्व जानीहि । पर्यायो विनश्यति भवति चेति । तथाहि । संसारिजीवः
ਏ ਪ੍ਰਮਾਣੇ ਤ੍ਰਣ ਪ੍ਰਕਾਰਨਾ ਆਤ੍ਮਾਨਾ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕ ਪ੍ਰਥਮ ਮਹਾਧਿਕਾਰਮਾਂ ਜੇ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ
ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਥੀ ਜ੍ਞਾਨਨੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਏ ਲੋਕਾਲੋਕਵ੍ਯਾਪਕ ਕਹੇਵਾਮਾਂ ਆਵ੍ਯੋ ਛੇ, ਤੇ ਜ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਥੀ ਅਸਂਖ੍ਯ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਹੋਵਾ ਛਤਾਂ ਪਣ ਪੋਤਾਨਾ ਦੇਹਮਾਂ ਰਹੇ ਛੇ, ਏਵੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਨੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾਥੀ
ਛ ਸੂਤ੍ਰੋ ਸਮਾਪ੍ਤ ਥਯਾਂ.
ਤ੍ਯਾਰ ਪਛੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯ-ਗੁਣ-ਪਰ੍ਯਾਯਨਾ ਕਥਨਨੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾਥੀ ਤ੍ਰਣ ਸੂਤ੍ਰੋ ਕਹੇ ਛੇ ਤੇ ਆ
ਪ੍ਰਮਾਣੇ : —
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧਆਤ੍ਮਾਨੀ ਸਂਵਿਤ੍ਤਿਨਾ ਅਭਾਵਥੀ ਉਪਾਰ੍ਜਨ ਕਰੇਲਾ ਕਰ੍ਮਥੀ
ਜੋ ਕੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਥੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਥਾਯ ਛੇ ਅਨੇ ਪੋਤੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਆਤ੍ਮਾਨੀ ਸਂਵਿਤ੍ਤਿਥੀ ਚ੍ਯੁਤ ਥਈ ਕਰ੍ਮੋਨੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ
ऐसे जिसमें तीन प्रकारकी आत्माका कथन है, ऐसे पहले महाधिकारमें जो ज्ञानकी
अपेक्षा व्यवहानयसे लोकलोकव्यापक कहा गया, वही परमात्मा निश्चयनयसे असंख्यातप्रदेशी
है, तो भी अपनी देहके प्रमाण रहता है, इस व्याख्यानकी मुख्यतासे छह दोहा-सूत्र कहे गये ।
आगे द्रव्य, गुण, पर्यायके कथनकी मुख्यतासे तीन दोहे कहते हैं —
गाथा – ५६
अन्वयार्थ : — [आत्मा ] यह आत्मा [केन अपि ] किसीसे भी [न जनितं ] उत्पन्न
नहीं हुआ, [आत्मना ] और इस आत्मासे [किमपि ] कोई द्रव्य उत्पन्न नहीं हुआ,
[द्रव्यस्वभावेन ] द्रव्यस्वभावकर [नित्यं मन्यस्व ] नित्य जानो, [पर्यायः विनश्यति भवति ]
पर्यायभावसे विनाशीक है ।
भावार्थ : — यह संसारी-जीव यद्यपि व्यवहारनयकर शुद्धात्मज्ञानके अभावसे उपार्जन
किये ज्ञानावरणादि शुभाशुभ कर्मोंके निमित्तसे नर-नारकादि पर्यायोंसे उत्पन्न होता है, और
੯੬ ]ਯੋਗੀਨ੍ਦੁਦੇਵਵਿਰਚਿਤ: [ ਅਧਿਕਾਰ-੧ : ਦੋਹਾ-੫੬