Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
ਸ਼੍ਰੀ ਦਿਗਂਬਰ ਜੈਨ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਮਂਦਿਰ ਟ੍ਰਸ੍ਟ, ਸੋਨਗਢ - ੩੬੪੨੫੦
विद्यन्ते । कानि । अनाकुलत्वलक्षणपारमार्थिकसौख्यविपरीतान्याकुलत्वोत्पादकानीन्द्रियसुख-
दुःखानि यत्र च निर्विकल्पपरमात्मनो विलक्षणः संकल्पविकल्परूपो मनोव्यापारो नास्ति ।
सो अप्पा मुणि जीव तुहुं अण्णु परिं अवहारु तं पूर्वोक्तलक्षणं स्वशुद्धात्मानं मन्यस्व
नित्यानन्दैकरूपं वीतरागनिर्विकल्पसमाधौ स्थित्वा जानीहि हे जीव, त्वम् अन्य-
त्परमात्मस्वभावाद्विपरीतं पञ्चेन्द्रियविषयस्वरूपादिविभावसमूहं परस्मिन् दूरे सर्वप्रकारेणापहर
त्यजेति तात्पर्यार्थः । निर्विकल्पसमाधौ सर्वत्र वीतरागविशेषणं किमर्थं कृततं इति पूर्वपक्षः ।
परिहारमाह । यत एव हेतोः वीतरागस्तत एव निर्विकल्प इति हेतुहेतुमद्भावज्ञापनार्थम्, अथवा
ये सरागिणोऽपि सन्तो वयं निर्विकल्पसमाधिस्था इति वदन्ति तन्निषेधार्थम्, अथवा
ਵਿਪਰੀਤ, ਆਕੁਲ਼ਤਾਨੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨਾਰ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜਨਿਤ ਸੁਖਦੁਃਖ ਨਥੀ ਅਨੇ ਜੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਮਾਂ
ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਥੀ ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣ, ਸਂਕਲ੍ਪਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪ ਮਨੋਵ੍ਯਾਪਾਰ ਨਥੀ ਤੇ ਨਿਜ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੇ ਹੇ
ਜੀਵ! ਤੁਂ ਜਾਣ – ਨਿਤ੍ਯਾਨਂਦ ਜੇਨੁਂ ਏਕ ਰੂਪ ਛੇ ਏਵੀ ਵੀਤਰਾਗ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਸਮਾਧਿਮਾਂ ਸ੍ਥਿਤ ਥਈਨੇ
ਜਾਣ, ਪਰਮਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਥੀ ਵਿਪਰੀਤ, ਪਾਂਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਨਾ ਵਿਸ਼ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਆਦਿ ਅਨ੍ਯ ਵਿਭਾਵਸਮੂਹਨੇ
ਦੂਰਥੀ ਜ ਸਰ੍ਵ ਪ੍ਰਕਾਰੇ ਛੋਡ. ਏ ਤਾਤ੍ਪਯਾਰ੍ਥ ਛੇ.
ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ : — ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਸਮਾਧਿਮਾਂ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ‘ਵੀਤਰਾਗ’ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਾ ਮਾਟੇ ਲਗਾਡਵਾਮਾਂ
ਆਵ੍ਯੁਂ ਛੇ?
ਤੇਨੁਂ ਸਮਾਧਾਨ : — ਵੀਤਰਾਗ ਹੋਵਾਨਾ ਕਾਰਣੇ ਜ ਤੇ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਛੇ ਏਮ ਕਾਰਣ ਨੇ
ਕਾਰ੍ਯਪਣੁਂ ਜਣਾਵਵਾ ਮਾਟੇ (ਕਾਰਣ ਕੇ ਤੇ ਵੀਤਰਾਗ ਛੇ ਤੇਥੀ ਜ ਤੇ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਛੇ ਏਮ ੧ਹੇਤੁ –
ਹੇਤੁਮਾਨਨੋ ਭਾਵ ਜਣਾਵਵਾ ਮਾਟੇ.); ਅਥਵਾ ਪੋਤੇ ਸਰਾਗੀ ਹੋਵਾ ਛਤਾਂ ਪਣ ਅਮੇ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ
ਸਮਾਧਿਮਾਂ ਰਹੀਏ ਛੀਏ ਏਮ ਜੇਓ ਕਹੇ ਛੇ ਤੇਮਨਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਅਰ੍ਥੇ; ਅਥਵਾ ਸ਼੍ਵੇਤਸ਼ਂਖਨੀ ਜੇਮ
ਆ ਸ੍ਵਰੂਪਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਛੇ ਏਮ ਸਮਜਵਾ ਮਾਟੇ, (ਜੇਮ ਸ਼ਂਖ ਛੇ ਤੇ ਸ਼੍ਵੇਤ ਜ ਹੋਯ ਛੇ ਤੇਮ ਜੇ
ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਸਮਾਧਿ ਹੋਯ ਛੇ ਤੇ ਵੀਤਰਾਗ ਰੂਪ ਜ ਹੋਯ ਛੇ, ਏ ਰੀਤੇ ਸ੍ਵਰੂਪ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਵਾ ਮਾਟੇ)
੫੬ ]ਯੋਗੀਨ੍ਦੁਦੇਵਵਿਰਚਿਤ: [ ਅਧਿਕਾਰ-੧ : ਦੋਹਾ-੨੮
अन्य परमात्मस्वभावसे विपरीत पाँच इन्द्रियोंके विषय आदि सब विकार परिणामोंको दूरसे ही
त्याग, उनका सर्वथा ही त्याग कर । यहाँ पर किसी शिष्यने प्रश्न किया कि निर्विकल्पसमाधिमें
सब जगह वीतराग विशेषण क्यों कहा है ? उसका उत्तर कहते हैं — जहाँ पर वीतरागता है,
वहीं निर्विकल्पसमाधिपना है, इस रहस्यको समझानेके लिये अथवा जो रागी हुए कहते हैं कि
हम निर्विकल्पसमाधिमें स्थित हैं, उनके निषेधके लिये वीतरागता सहित निर्विकल्पसमाधिका
कथन किया गया है, अथवा सफे द शंखकी तरह स्वरूप प्रगट करनेके लिये कहा गया है,
੧. ਵੀਤਰਾਗਪਣੁਂ ਹੇਤੁ ਛੇ, ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਪਣੁਂ ਹੇਤੁਮਾਨ (ਕਾਰ੍ਯ) ਛੇ.