Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
ਸ਼੍ਰੀ ਦਿਗਂਬਰ ਜੈਨ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਮਂਦਿਰ ਟ੍ਰਸ੍ਟ, ਸੋਨਗਢ - ੩੬੪੨੫੦
यो निजकरणैः पञ्चभिरपि पञ्चापि विषयान् मनुते जानाति । तद्यथा । यः कर्ता
शुद्धनिश्चयनयेनातीन्द्रियज्ञानमयोऽपि अनादिबन्धवशात् असद्भूतव्यवहारेणेन्द्रियमयशरीरं गृहीत्वा
स्वयमर्थान् ग्रहीतुमसमर्थत्वात्पञ्चेन्द्रियैः कृत्वा पञ्चविषयान् जानाति, इन्द्रियज्ञानेन
परिणमतीत्यर्थः । पुनश्च कथंभूतः । मुणिउ ण पंचहिं पंचहिं वि सो परमप्पु हवेइ मतो न
ज्ञातो न पञ्चभिरिन्द्रियैः पञ्चभिरपि स्पर्शादिविषयैः । तथाहि — वीतरागनिर्विकल्प-
स्वसंवेदनज्ञान-विषयोऽपि पञ्चेन्द्रियैश्च न ज्ञात इत्यर्थः । स एवंलक्षणः परमात्मा भवतीति । अत्र
य एव पञ्चेन्द्रियविषयसुखास्वादविपरीतेन वीतरागनिर्विकल्पपरमानन्दसमरसीभावसुख-
रसास्वादपरिणतेन समाधिना ज्ञायते स एवात्मोपादानसिद्धमित्यादिविशेषणविशिष्ट-
अपनी पाँचों इन्द्रियो द्वारा [पञ्चापि विषयान् ] रूपादि पाँचों ही विषयोंको जानता है, अर्थात्
इन्द्रियज्ञानरूप परिणमन करके इन्द्रियोंसे रूप, रस, गंध, शब्द, स्पर्शको जानता है, और आप
[पञ्चभिः ] पाँच इन्द्रियोंकर तथा [पञ्चभिरपि ] पाँचों विषयोंसे सो [मतो न ] नहीं जाना
जाता, अगोचर है, [स परमात्मा ] ऐसे लक्षण जिसके हैं, वही परमात्मा [भवति ] है ।
भावार्थ : — पाँच इन्द्रियोंके विषय – सुखके आस्वादसे विपरीत, वीतराग-निर्विकल्प
परमानन्द समरसीभावरूप, सुखके रसका आस्वादरूप, परमसमाधि करके जो जाना जाता है,
वही परमात्मा है, वह ज्ञानगम्य है, इन्द्रियोंसे अगम्य है, और उपादेयरूप अतीन्द्रिय सुखका
साधन अपना स्वभावरूप वही परमात्मा आराधने योग्य है ।।४५।।
ਹਵੇ ਜੇ ਪਾਂਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਵਡੇ ਪਾਂਚ ਵਿਸ਼ਯੋਨੇ ਜਾਣੇ ਛੇ ਪਣ ਜੇ ਤੇਮਨਾ ਵਡੇ (ਪਾਂਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ
ਅਨੇ ਪਾਂਚ ਵਿਸ਼ਯੋ ਵਡੇ) ਜਣਾਤੋ ਨਥੀ, ਤੇ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਛੇ ਏਮ ਕਹੇ ਛੇ : —
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜੇ ਪੋਤਾਨੀ ਪਾਂਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਵਡੇ ਪਾਂਚ ਵਿਸ਼ਯੋਨੇ ਜਾਣੇ ਛੇ, ਜੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਥੀ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨਮਯ ਹੋਵਾ ਛਤਾਂ ਪਣ ਅਨਾਦਿਬਂਧਨਾ ਵਸ਼ੇ ਅਸਦ੍ਭੂਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰਥੀ
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਯ ਸ਼ਰੀਰ ਗ੍ਰਹੀਨੇ, ਸ੍ਵਯਂ ਅਰ੍ਥੋਨੇ ਜਾਣਵਾਨੇ ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੋਵਾਥੀ ਪਾਂਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪਾਂਚ
ਵਿਸ਼ਯੋਨੇ ਜਾਣੇ ਛੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪੇ ਪਰਿਣਮੇ ਛੇ, ਅਨੇ ਜੇ ਪਾਂਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਅਨੇ ਪਾਂਚ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿ
ਵਿਸ਼ਯੋਥੀ ਜਣਾਤੋ ਨਥੀ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵੀਤਰਾਗ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਨੋ ਵਿਸ਼ਯ ਹੋਵਾ ਛਤਾਂ ਪਾਂਚ
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਥੀ (ਅਨੇ ਪਾਂਚ ਵਿਸ਼ਯੋਥੀ) ਜਣਾਤੋ ਨਥੀ, ਤੇ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਛੇ.
ਅਹੀਂ ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯਨਾ ਸੁਖਨਾ ਆਸ੍ਵਾਦਥੀ ਵਿਪਰੀਤ ਵੀਤਰਾਗ, ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ, ਪਰਮਾਨਂਦਰੂਪ,
ਸਮਰਸੀਭਾਵਮਯ ਸੁਖਰਸਨਾ ਆਸ੍ਵਾਦਰੂਪੇ ਪਰਿਣਤ ਸਮਾਧਿ ਵਡੇ, ਜੇ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਜਣਾਯ ਛੇ ਤੇ ਜ
‘‘੧
ਆਤ੍ਮੋਪਾਦਾਨਥੀ ਸਿਦ੍ਧ’’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਥੀ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ, ਉਪਾਦੇਯਭੂਤ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਸੁਖਨੋ ਸਾਧਕ
੧. ਆ ਸ਼੍ਲੋਕ ਬੀਜਾ ਅਧਿਕਾਰਮਾਂ ਗਾਥਾ-੭ਨੀ ਟੀਕਾਮਾਂ ਆਵੇਲ ਛੇ.
ਅਧਿਕਾਰ-੧ : ਦੋਹਾ-੪੫ ]ਪਰਮਾਤ੍ਮਪ੍ਰਕਾਸ਼: [ ੭੯