Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
శ్రీ దిగంబర జైన స్వాధ్యాయమందిర ట్రస్ట, సోనగఢ - ౩౬౪౨౫౦
कारणविरहितः शुद्धजीवो वर्धते क्षरति हीयते न येन कारणेन चरमशरीरप्रमाणं मुक्त जीवं
जिनवरा भणन्ति तेन कारणेनेति । तथाहि — यद्यपि संसारावस्थायां हानिवृद्धिकारणभूतशरीर-
नामकर्मसहितत्वाद्धीयते वर्धते च तथापि मुक्त ावस्थायां हानिवृद्धिकारणाभावाद्वर्धते हीयते च
नैव, चरमशरीरप्रमाण एव तिष्ठतीत्यर्थः । कश्चिदाहमुक्त ावस्थायां प्रदीपवदावरणाभावे सति
लोकप्रमाणविस्तारेण भाव्यमिति । तत्र परिहारमाह — प्रदीपस्य योऽसौ प्रकाशविस्तारः स
स्वभावज एव न त्वपरजनितः पश्चाद्भाजनादिना साद्यावरणेन प्रच्छादितस्तेन कारणेन
భావార్థ : — జో కే సంసారావస్థామాం జీవ హానివృద్ధినా కారణరూప శరీరనామ కర్మ సహిత
హోవాథీ ఘటే ఛే అనే వధే ఛే, తోపణ ముక్త-అవస్థామాం హానివృద్ధినా కారణనో అభావ హోవాథీ
వధతో-ఘటతో నథీ అర్థాత్ చరమశరీరప్రమాణ జ రహే ఛే.
అహీం కోఈ ప్రశ్న కరే ఛే కే జేవీ రీతే ఆవరణనో అభావ థతాం దీవానా ప్రకాశనో విస్తార
థాయ ఛే, తేవీ రీతే ముక్త-అవస్థామాం ఆవరణనో అభావ థతాం జీవనా ప్రదేశోనో లోకప్రమాణే విస్తార
థవో జోఈఏ?
తేనో పరిహార కరవామాం ఆవే ఛే కే దీవానా ప్రకాశనో జే విస్తార ఛే తే స్వభావజన్య ఛే,
పణ పరజనిత నథీ, భాజన ఆదినా సాది ఆవరణథీ తేనో ప్రకాశవిస్తార ఆచ్ఛాదిత కరవామాం
ఆవ్యో హతో, తే కారణే తేనా ఆవరణనో అభావ థతాం జ ప్రకాశవిస్తార ఘటే ఛే జ (సంభవే ఛే)
పణ జీవ అనాదికాళథీ కర్మథీ ఢంకాయేలో హోవాథీ తేనో స్వాభావిక విస్తార నథీ.
సంకోచవిస్తార క్యా కారణే ఛే? సంకోచవిస్తార శరీరనామకర్మజనిత ఛే తే కారణే (జేవీ
రీతే మాటీనుం వాసణ పాణీథీ భీనుం రహే ఛే త్యాం సుధీ పాణీనా సంబంధథీ తేమాం వధ-ఘట థాయ ఛే,
नामकर्मसे रहित हुआ [शुद्धजीवः ] शुद्धजीव [न वर्धते क्षरति ] न तो बढ़ता है, और न घटता
है, [तेन ] इसी कारण [जिनवराः ] जिनेन्द्रदेव [जीवं ] जीवको [चरमशरीरप्रमाणं ]
चरमशरीरप्रमाण [ब्रुवन्ति ] कहते हैं ।
भावार्थ : — यद्यपि संसार अवस्थामें हानि-वृद्धिका कारण शरीरनामा नामकर्म है,
उसके संबंधसे जीव घटता है, और बढ़ता है; जब महामच्छका शरीर पाता है, तब तो
शरीरकी वृद्धि होती है, और जब निगोदिया शरीर धारता है, तब घट जाता है और मुक्त
अवस्थामें हानि-वृद्धिका कारण जो नामकर्म उसका अभाव होनेसे जीवके प्रदेश न तो
सिकुड़ते हैं, न फै लते हैं, किन्तु चरमशरीरसे कुछ कम पुरुषाकार ही रहते हैं, इसलिये
शरीरप्रमाण हैं, यह निश्चय हुआ । यहाँ कोई प्रश्न करे, कि जब तक दीपकके आवरण
है, तब तक तो प्रकाश नहीं हो सकता, और जब उसके रोकनेवालेका अभाव हुआ, तब
प्रकाश विस्तृत होकर फै ल जाता है, उसी प्रकार मुक्ति अवस्थामें आवरणका अभाव होनेसे
౯౨ ]యోగీన్దుదేవవిరచిత: [ అధికార-౧ : దోహా-౫౪