PDF/HTML Page 3781 of 4199
single page version
(ahIn tat-atatnA 2 bhang, ek-anekanA 2 bhang, sat-asatnA dravya-kShetra- kAL-bhAvathI 8 bhang, ane nitya-anityanA 2 bhang-em badhA maLIne 14 bhang thayA. A chaud bhangomAn em batAvyun ke-ekAntathI gnAnamAtra AtmAno abhAv thAy chhe ane anekAntathI AtmA jIvato rahe chhe; arthAt ekAntathI AtmA je svarUpe chhe te svarUpe samajAto nathI, svarUpamAn pariNamato nathI, ane anekAntathI te vAstavik svarUpe samajAy chhe, svarUpamAn pariName chhe.)
ahIn nIche pramANe (14 bhangonA kaLasharUpe) 14 kAvyo paN kahevAmAn Ave chhe-
PDF/HTML Page 3782 of 4199
single page version
भवन्ति चात्र श्लोकाः–
विश्रान्तं पररूप एव परितो ज्ञानं पशोः सीदति ।
यत्तत्तत्तदिह स्वरूपत इति स्याद्वादिनस्तत्पुन–
र्दूरोन्मग्नघनस्वभावभरतः पूर्णं समुन्मज्जति।। २४८।।
भूत्वा विश्वमयः पशुः पशुरिव स्वच्छन्दमाचेष्टते ।
यत्तत्तत्पररूपतो न तदिति स्याद्वाददर्शी पुन–
र्विश्वाद्भिन्नमविश्वविश्वघटितं तस्य स्वतत्त्वं स्पृशेत्।। २४९।।
(pratham, pahelAn bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha– [बाह्य–अर्थैः परिपीतम्] bAhya padArtho vaDe samastapaNe pI javAmAn Avelun, [उज्झित–निज–प्रव्यक्ति–रिक्तीभवत्] potAnI vyaktine (-pragaTatAne) chhoDI devAthI khAlI (-shUnya) thaI gayelun, [परितः पररूपे एव विश्रान्तं] samastapaNe pararUpamAn ja vishrAnt (arthAt pararUp upar ja AdhAr rAkhatun) evun [पशोः ज्ञानं] pashunun gnAn (-tiryanch jevA ekAntavAdInun gnAn) [सीदति] nAsh pAme chhe; [स्याद्वादिनः तत् पुनः] ane syAdvAdInun gnAn to, [‘यत् तत् तत् इह स्वरूपतः तत्’ इति] ‘je tat chhe te svarUpathI tat chhe (arthAt darek tattvane-vastune svarUpathI tatpaNun chhe)’ evI mAnyatAne lIdhe, [दूर–उन्मग्न–घन–स्वभाव–भरतः] atyant pragaT thayelA gnAnaghanarUp svabhAvanA bhArathI, [पूर्णं समुन्मज्जति] sampUrNa udit (-pragaT) thAy chhe.
bhAvArtha– koI sarvathA ekAntI to em mAne chhe ke-ghaTagnAn ghaTanA AdhAre ja thAy chhe mATe gnAn sarva prakAre gneyo par ja AdhAr rAkhe chhe. Avun mAnanAr ekAntavAdInA gnAnane to gneyo pI gayA, gnAn pote kAI na rahyun. syAdvAdI to em mAne chhe ke-gnAn potAnA svarUpathI tatsvarUp ja (-gnAnasvarUp ja) chhe, gneyAkAr thavA chhatAn gnAnapaNAne chhoDatun nathI. AvI yathArtha anekAnt samajaNane lIdhe syAdvAdIne gnAn (arthAt gnAnasvarUp AtmA) pragaT prakAshe chhe.
A pramANe svarUpathI tatpaNAno bhang kahyo. 248. (have bIjA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha– [पशुः] pashu arthAt sarvathA ekAntavAdI agnAnI, [‘विश्वं ज्ञानम्’
PDF/HTML Page 3783 of 4199
single page version
ज्ज्ञेयाकारविशीर्णशक्तिरभितस्त्रुटयन्पशुर्नश्यति ।
एकद्रव्यतया सदाप्युदितया भेदभ्रमं ध्वंसय–
न्नेकं ज्ञानमबाधितानुभवनं पश्यत्यनेकान्तवित्।। २५०।।
इति प्रतर्क्य] ‘vishva gnAn chhe (arthAt sarva gneyapadArtho AtmA chhe)’ em vichArIne [सकलं स्वतत्त्व–आशया द्रष्टवा] sarvane (-samasta vishvane) nijatattvanI AshAthI dekhIne [विश्वमयः भूत्वा] vishvamay (-samasta gneyapadArthamay) thaIne, [पशुः इव स्वच्छन्दम् आचेष्टते] DhoranI mAphak svachchhandapaNe cheShTA kare chhe-varte chhe; [पुनः] ane [स्याद्वाददर्शी] syAdvAdadarshI to (-syAdvAdano dekhanAr to), [‘यत् तत् तत् पररूपतः न तत्’ इति] ‘je tat chhe te pararUpathI tat nathI (arthAt darek tattvane svarUpathI tatpaNun hovA chhatAn pararUpathI atatpaNun chhe)’ em mAnato hovAthI, [विश्वात् भिन्नम् अविश्व–विश्वघटितं] vishvathI bhinna evA ane vishvathI (-vishvanA nimittathI) rachAyelun hovA chhatAn vishvarUp nahi evA (arthAt samasta gney vastuonA AkAre thavA chhatAn samasta gneyavastuthI bhinna evA) [तस्य स्वतत्त्वं स्पृशेत्] potAnA nijatattvane sparshe chhe-anubhave chhe.
bhAvArtha– ekAntavAdI em mAne chhe ke-vishva (-samasta vastuo) gnAnarUp arthAt potArUp chhe. A rIte potAne ane vishvane abhinna mAnIne, potAne vishvamay mAnIne, ekAntavAdI, DhoranI jem hey-upAdeyanA vivek vinA sarvatra svachchhandapaNe pravarte chhe. syAdvAdI to em mAne chhe ke-je vastu potAnA svarUpathI tatsvarUp chhe, te ja vastu paranA svarUpathI atatsvarUp chhe; mATe gnAn potAnA svarUpathI tatsvarUp chhe, parantu par gneyonA svarUpathI atatsvarUp chhe arthAt par gneyonA AkAre thavA chhatAn temanAthI bhinna chhe.
A pramANe pararUpathI atatpaNAno bhang kahyo. 249. (have trIjA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha– [पशुः] pashu arthAt sarvathA ekAntavAdI agnAnI, [बाह्य–अर्थ– ग्रहण–स्वभाव–भरतः] bAhya padArthone grahaN karavAnA (gnAnanA) svabhAvanI atishayatAne lIdhe, [विष्वग्–विचित्र–उल्लसत्–ज्ञेयाकार–विशीर्ण–शक्तिः] chAre taraph (sarvatra) pragaT thatA anek prakAranA gneyAkArothI jenI shakti vishIrNa thaI gaI chhe evo thaIne (arthAt anek gneyonA AkAro gnAnamAn jaNAtAn gnAnanI shaktine chhinnabhinna- khanD-khanDarUp-thaI jatI mAnIne) [अभितः त्रुटयन्] samastapaNe tUTI jato thako (arthAt khanDakhanDarUp-anekarUp-
PDF/HTML Page 3784 of 4199
single page version
न्नेकाकारचिकीर्षया स्फुटमपि ज्ञानं पशुर्नेच्छति ।
वैचिक्र्येऽप्यविचित्रतामुपगतं ज्ञानं स्वतःक्षालितं
पर्यायैस्तदनेकतां परिमृशन् पश्यत्यनेकान्तवित्।। २५१।।
thaI jato thako) [नश्यति] nAsh pAme chhe; [अनेकान्तवित्] ane anekAntano jANanAr to, [सदा अपि उदितया एक–द्रव्यतया] sadAy udit (-prakAshamAn) ekadravyapaNAne lIdhe [भेदभ्रमं ध्वंसन्] bhedanA bhramane naShTa karato thako (arthAt gneyonA bhede gnAnamAn sarvathA bhed paDI jAy chhe evA bhramano nAsh karato thako), [एकम् अबाधित–अनुभवनं ज्ञानम्] je ek chhe (-sarvathA anek nathI) ane jenun anubhavan nirbAdh chhe evA gnAnane [पश्यति] dekhe chhe-anubhave chhe.
bhAvArtha– gnAn chhe te gneyonA AkAre pariNamavAthI anek dekhAy chhe, tethI sarvathA ekAntavAdI te gnAnane sarvathA anek-khanDakhanDarUp-dekhato thako gnAnamay evA potAno nAsh kare chhe; ane syAdvAdI to gnAnane, gneyAkAr thavA chhatAn, sadA udayamAn dravyapaNA vaDe ek dekhe chhe.
A pramANe ekapaNAno bhang kahyo. 2pa0. (have chothA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha–
मेचक–चिति प्रक्षालनं कल्पयन्] gneyakArorUpI kalankathI (anekAkArarUp) malin evA chetanamAn prakShAlan kalpato thako (arthAt chetananI anekAkArarUp malinatAne dhoI nAkhavAnun kalpato thako), [एकाकार–चिकीर्षया स्फुटम् अपि ज्ञानं न इच्छति] ekAkAr karavAnI ichchhAthI gnAnane-joke te gnAn anekAkArapaNe pragaT chhe topaN-ichchhato nathI (arthAt gnAnane sarvathA ekAkAr mAnIne gnAnano abhAv kare chhe); [अनेकान्तवित्] ane anekAntano jANanAr to, [पर्यायैः तद्–अनेकतां परिमृशन्] paryAyothI gnAnanI anektA jANato (anubhavato) thako, [वैचिक्र्ये अपि अविचित्रताम् उपगतं ज्ञानं] vichitra chhatAn avichitratAne prApta (arthAt anekarUp chhatAn ekarUp) evA gnAnane [स्वतःक्षालितं] svatakShAlit (svayamev dhoyelun-shuddha) [पश्यति] anubhave chhe.
bhAvArtha– ekAntavAdI gneyAkArarUp (anekAkArarUp) gnAnane malin jANI, tene dhoIne-temAnthI gneyAkAro dUr karIne, gnAnane gneyAkAro rahit ek-AkArarUp karavA ichchhato thako, gnAnano nAsh kare chhe; ane anekAntI to satyArtha vastusvabhAvane jANato
PDF/HTML Page 3785 of 4199
single page version
स्वद्रव्यानवलोकनेन परितः शून्यः पशुर्नश्यति।
स्वद्रव्यास्तितया निरूप्य निपुणं सद्यः समुन्मज्जता
स्याद्वादी तु विशुद्धबोधमहसा पूर्णो भवन् जीवति।। २५२।।
जानन्निर्मलशुद्धबोधमहिमा स्वद्रव्यमेवाश्रयेत्।। २५३।।
hovAthI, gnAnane svarUpathI ja anekAkArapaNun mAne chhe.
A pramANe anekapaNAno bhang kahyo. 2pa1. (have pAnchamA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha–
स्फुट–स्थिर–परद्रव्य–अस्तिता–वञ्चितः] pratyakSha *Alikhit evAn pragaT (-sthUl) ane sthir (-nishchaL) paradravyonA astitvathI ThagAyo thako, [स्वद्रव्यअनवलोकनेन परितः शून्यः] svadravyane (-AtmadravyanA astitvane) nahi dekhato hovAthI samastapaNe shUnya thayo thako [नश्यति] nAsh pAme chhe; [स्याद्वादी तु] ane syAdvAdI to, [स्वद्रव्य–अस्तितया निपुणं निरूप्य] AtmAne svadravyarUpe astipaNe nipuN rIte avalokto hovAthI, [सद्यः समुन्मज्जता विशुद्ध–बोध–महसा पूर्णः भवन्] tatkAL pragaT thatA vishuddha gnAnaprakAsh vaDe pUrNa thato thako [जीवति] jIve chhe-nAsh pAmato nathI.
bhAvArtha– ekAntI bAhya paradravyane pratyakSha dekhI tenun astitva mAne chhe, parantu potAnA Atmadravyane indriyapratyakSha nahi dekhato hovAthI tene shUnya mAnI AtmAno nAsh kare chhe. syAdvAdI to gnAnarUpI tejathI potAnA AtmAnun svadravyathI astitva avalokto hovAthI jIve chhe-potAno nAsh karato nathI.
A pramANe svadravya-apekShAthI astitvano (-satpaNAno) bhang kahyo. 2pa2. (have chhaThThA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha– [पशुः] pashu arthAt sarvathA ekAntavAdI agnAnI, [दुर्वासना–वासितः] _________________________________________________________________
* Alikhit = ALekhAyelAn; chitrit; sparshAtAn; jaNAtAn.
PDF/HTML Page 3786 of 4199
single page version
सीदत्येव बहिः पतन्तमभितः पश्यन्पुमांसं पशुः।
स्वक्षेत्रास्तितया निरुद्धरभसः स्याद्वादवेदी पुन–
स्तिष्ठत्यात्मनिखातबोध्यनियतव्यापारशक्तिर्भवन्।। २५४।।
durvAsanAthI (-kunayanI vAsanAthI) vAsit thayo thako, [पुरुषं सर्वद्रव्यमयं प्रपद्य] AtmAne sarvadravyamay mAnIne, [स्वद्रव्य–भ्रमतः परद्रव्येषु किल विश्राम्यति] (paradravyomAn) svadravyanA bhramathI paradravyomAn vishrAm kare chhe; [स्याद्वादी तु] ane syAdvAdI to, [समस्तवस्तुषु परद्रव्यात्मना नास्तितां जानन्] samasta vastuomAn paradravyasvarUpe nAstitva jANato thako, [निर्मल–शुद्ध–बोध–महिमा] jeno shuddhagnAnamahimA nirmaL chhe evo vartato thako, [स्वद्रव्यम् एव आश्रयेत्] svadravyano ja Ashray kare chhe.
bhAvArtha– ekAntavAdI AtmAne sarvadravyamay mAnIne, AtmAmAn je paradravya- apekShAe nAstitva chhe teno lop kare chhe; ane syAdvAdI to sarva padArthomAn paradravya- apekShAe nAstitva mAnIne nij dravyamAn rame chhe.
A pramANe paradravya-apekShAthI nAstitvano (-asatpaNAno) bhang kahyo. 2pa3. (have sAtamA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha–
निषण्ण–बोध्य–नियत–व्यापार–निष्ठः] bhinna kShetramAn rahelA gneyapadArthomAn je gneyagnAyak sambandharUp nishchit vyApAr temAn pravartato thako, [पुमांसम् अभितः बहिः पतन्तम् पश्यन्] AtmAne samastapaNe bahAr (parakShetramAn) paDato dekhIne (-svakShetrathI AtmAnun astitva nahi mAnIne) [सदा सीदति एव] sadA nAsh pAme chhe; [स्याद्वादवेदी पुनः] ane syAdvAdano jANanAr to, [स्वक्षेत्र–अस्तितया निरुद्ध–रभसः] svakShetrathI astipaNAne lIdhe jeno veg rokAyelo chhe evo thayo thako (arthAt svakShetramAn vartato thako), [आत्म– निखात–बोध्य–नियत–व्यापार–शक्तिः भवन्] AtmAmAn ja AkArarUp thayelAn gneyomAn nishchit vyApAranI shaktivALo thaIne, [तिष्ठति] Take chhe-jIve chhe (-naShTa thato nathI).
bhAvArtha– ekAntavAdI bhinna kShetramAn rahelA gney padArthone jANavAnA kAryamAn pravartatAn AtmAne bahAr paDato ja mAnIne, (svakShetrathI astitva nahi mAnIne,) potAne naShTa kare chhe; ane syAdvAdI to, ‘parakShetramAn rahelAn gneyone jANatAn potAnA kShetramAn rahelo AtmA svakShetrathI astitva dhAre chhe’ em mAnato thako TakI rahe chhe-nAsh pAmato nathI.
PDF/HTML Page 3787 of 4199
single page version
स्याद्वादी तु वसन् स्वधामनि परक्षेत्रे विदन्नास्तितां
त्यक्तार्थोऽपि न तुच्छतामनुभवत्याकारकर्षी परान्।। २५५।।
A pramANe svakShetrathI astitvano bhang kahyo. 2pa4. (have AThamA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha–
पृथग्विध–परक्षेत्र–स्थित–अर्थ–उज्झनात्] svakShetramAn rahevA mATe judA judA parakShetramAn rahelA gney padArthone chhoDavAthI, [अर्थैः सह चिद्–आकारान् वमन्] gney padArthonI sAthe chaitanyanA AkArone paN vamI nAkhato thako (arthAt gney padArthonA nimitte chaitanyamAn je AkAro thAy chhe temane paN chhoDI deto thako) [तुच्छीभूय] tuchchha thaIne [प्रणश्यति] nAsh pAme chhe; [स्याद्वादी तु] ane syAdvAdI to [स्वधामनि वसन्] svakShetramAn raheto, [परक्षेत्रे नास्तितां विदन्] parakShetramAn potAnun nAstitva jANato thako, [त्यक्त–अर्थः अपि] (parakShetramAn rahelA) gney padArthone chhoDatAn chhatAn [परान् आकारकर्षी] te par padArthomAnthI chaitanyanA AkArone khenchato hovAthI (arthAt gney padArthonA nimitte thatA chaitanyanA AkArone chhoDato nahi hovAthI) [तुच्छताम्–अनुभवति न] tuchchhatA pAmato nathI.
bhAvArtha– ‘parakShetramAn rahelA gney padArthonA AkAre chaitanyanA AkAro thAy chhe temane jo hun potAnA karIsh to svakShetramAn ja rahevAne badale parakShetramAn paN vyApI jaIsh’ em mAnIne agnAnI ekAntavAdI parakShetramAn rahelA gney padArthonI sAthe sAthe chaitanyanA AkArone paN chhoDI de chhe; e rIte pote chaitanyanA AkAro rahit tuchchha thAy chhe, nAsh pAme chhe. syAdvAdI to svakShetramAn raheto, parakShetramAn potAnI nAstitA jANato thako, gney padArthone chhoDatAn chhatAn chaitanyanA AkArone chhoDato nathI; mATe te tuchchha thato nathI, nAsh pAmato nathI.
A pramANe parakShetranI apekShAthI nAstitvano bhang kahyo. 2pap. (have navamA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha–
नाश–समये ज्ञानस्य नाशं विदन्] pUrvAlambit gney padArthonA nAsh samaye gnAnano paN nAsh jANato thako, [न किञ्चन अपि कलयन्] e rIte gnAnane kAI paN (vastu) nahi
PDF/HTML Page 3788 of 4199
single page version
सीदत्येव न किञ्चनापि कलयन्नत्यन्ततुच्छः पशुः ।
अस्तित्वं निजकालतोऽस्य कलयन स्याद्वादवेदी पुनः
पूर्णस्तिष्ठति बाह्यवस्तुषु मुहुर्भूत्वा विनश्यत्स्वपि।। २५६।।
र्ज्ञेयालम्बनलालसेन मनसा भ्राम्यन् पशुर्नश्यति।
नास्तित्वं परकालतोऽस्य कलयन् स्याद्वादवेदी पुन–
स्तिष्ठत्यात्मनिखातनित्यसहजज्ञानैकपुञ्जीभवन् ।। २५७।।
jANato thako (arthAt gnAnavastunun astitva ja nahi mAnato thako), [अत्यन्त–तुच्छः] atyant tuchchha thayo thako [सीदति एव] nAsh pAme chhe; [स्याद्वादवेदी पुनः] ane syAdvAdano jANanAr to [अस्य निज–कालतः अस्तित्वं कलयन्] AtmAnun nij kALathI astitva jANato thako, [बाह्यवस्तुषु मुहुः भूत्वा विनश्यत्सु अपि] bAhya vastuo vAramvAr thaIne nAsh pAmatAn chhatAn paN, [पूर्णः तिष्ठति] pote pUrNa rahe chhe.
bhAvArtha– pahelAn je gney padArtho jANyA hatA te uttar kALamAn nAsh pAmI gayA; temane dekhI ekAntavAdI potAnA gnAnano paN nAsh mAnI agnAnI thayo thako AtmAno nAsh kare chhe. syAdvAdI to, gney padArtho naShTa thatAn paN, potAnun astitva potAnA kALathI ja mAnato thako naShTa thato nathI.
A pramANe svakAL-apekShAthI astitvano bhang kahyo. 2pa6.
(have dasamA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-)
shlokArtha– [पशुः] pashu arthAt agnAnI ekAntavAdI, [अर्थ–आलम्बन–काले एव ज्ञानस्य सत्त्वं कलयन्] gney padArthonA Alamban kALe ja gnAnanun astitva jANato thako, [बहिः– ज्ञेय–आलम्बन–लालसेन मनसा भ्राम्यन्] bAhya gneyonA AlambananI lAlasAvALA chittathI (bahAr) bhamato thako [नश्यति] nAsh pAme chhe; [स्याद्वादवेदी पुनः] ane
PDF/HTML Page 3789 of 4199
single page version
नश्यत्येव पशुः स्वभावमहिमन्येकान्तनिश्चेतनः
सर्वस्मान्नियतस्वभावभवनज्ञानाद्विभक्तो भवन्
स्याद्वादी तु न नाशमेति सहजस्पष्टीकृतप्रत्ययः।। २५८।।
syAdvAdano jANanAr to [पर–कालतः अस्य नास्तित्वं कलयन्] parakALathI AtmAnun nAstitva jANato thako, [आत्म–निखात–नित्य–सहज–ज्ञान–एक–पुञ्जीभवन्] AtmAmAn draDhapaNe rahelA nitya sahaj gnAnanA ek punjarUp vartato thako [तिष्ठति] Take chhe- naShTa thato nathI.
bhAvArtha– ekAntI gneyonA AlambanakALe ja gnAnanun satpaNun jANe chhe tethI gneyonA AlambanamAn manane joDI bahAr bhamato thako naShTa thAy chhe. syAdvAdI to par gneyonA kALathI potAnun nAstitva jANe chhe, potAnA ja kALathI potAnun astitva jANe chhe; tethI gneyothI judA evA gnAnanA punjarUp vartato thako naShTa thato nathI.
A pramANe parakAL-apekShAe nAstitvano bhang kahyo. 2pa7. (have agiyAramA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha– [पशुः] pashu arthAt ekAntavAdI agnAnI, [परभाव–भाव–कलनात्] parabhAvonA *bhavanane ja jANato hovAthI, (e rIte parabhAvothI ja potAnun astitva mAnato hovAthI,) [नित्यं बहिः– वस्तुषु विश्रान्तः] sadAy bAhya vastuomAn vishrAm karato thako, [स्वभाव–महिमनि एकान्त–निश्चेतनः] (potAnA) svabhAvanA mahimAmAn atyant nishchetan (jaD) vartato thako, [नश्यति एव] nAsh pAme chhe; [स्याद्वादी तु] ane syAdvAdI to [नियत–स्वभाव–भवन–ज्ञानात् सर्वस्मात् विभक्तः भवन्] (potAnA) niyat svabhAvanA bhavanasvarUp gnAnane lIdhe sarvathI (-sarva parabhAvothI) bhinna vartato thako, [सहज–स्पष्टीकृत–प्रत्ययः] jeNe sahaj svabhAvanun pratItirUp jANapaNun spaShTa- pratyakSha-anubhavarUp karyun chhe evo thayo thako, [नाशम् एति न] nAsh pAmato nathI.
bhAvArtha– ekAntavAdI parabhAvothI ja potAnun satpaNun mAnato hovAthI bAhya vastuomAn vishrAm karato thako AtmAno nAsh kare chhe; ane syAdvAdI to, gnAnabhAv gneyAkAr thavA chhatAn gnAnabhAvanun svabhAvathI astitva jANato thako, AtmAno nAsh karato nathI.
A pramANe sva-bhAvanI (potAnA bhAvanI) apekShAthI astitvano bhang kahyo. 2pa8.
(have bAramA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) ____________________________________________________________ * bhavan = astitva; pariNaman.
PDF/HTML Page 3790 of 4199
single page version
स्याद्वादी तु विशुद्ध एव लसति स्वस्य स्वभावं भरा–
दारूढः परभावभावविरहव्यालोकनिष्कम्पितः।। २५९।।
स्याद्वादी तु चिदात्मना परिमृशंश्चिद्वस्तु नित्योदितं
टङ्कोत्कीर्णघनस्वभावमहिम ज्ञानं भवन् जीवति।। २६०।।
shlokArtha– [पशुः] pashu arthAt agnAnI ekAntavAdI, [सर्व–भाव–भवनं आत्मनि अध्यास्य शुद्ध–स्वभाव–च्युतः] sarva bhAvorUp bhavanano AtmAmAn adhyAs karIne (arthAt sarva gney padArthonA bhAvorUpe AtmA chhe em mAnIne) shuddha svabhAvathI chyut thayo thako, [अनिवारितः सर्वत्र अपि स्वैरं गतभयः क्रीडति] koI parabhAvane bAkI rAkhyA vinA sarva parabhAvomAn svachchhandatAthI nirbhayapaNe (nishankapaNe) krIDA kare chhe; [स्याद्वादी तु] ane syAdvAdI to [स्वस्य स्वभावं भरात् आरूढः] potAnA svabhAvamAn atyant ArUDh thayo thako, [परभाव–भाव–विरह–व्यालोक–निष्कम्पितः] parabhAvorUp bhavananA abhAvanI draShTine lIdhe (arthAt AtmA paradravyonA bhAvorUpe nathI-em dekhato hovAthI) niShkamp vartato thako, [विशुद्धः एव लसति] shuddha ja virAje chhe.
bhAvArtha– ekAntavAdI sarva parabhAvone potArUp jANIne potAnA shuddha svabhAvathI chyut thayo thako sarvatra (sarva parabhAvomAn) svechchhAchArIpaNe nishank rIte varte chhe; ane syAdvAdI to, parabhAvone jANatAn chhatAn, potAnA shuddha gnAnasvabhAvane sarva parabhAvothI bhinna anubhavato thako shobhe chhe.
A pramANe parabhAv-apekShAthI nAstitvano bhang kahyo. 2pa9. (have teramA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha–
वहत्–ज्ञान–अंश–नाना–आत्मना निर्ज्ञानात्] utpAd-vyayathI lakShit evA je vahetA (- pariNamatA) gnAnanA ansho te-rUp anekAtmakapaNA vaDe ja (AtmAno) nirNay arthAt gnAn karato thako, [क्षणभङ्ग–सङ्ग–पतितः] *kShaNabhanganA sangamAn paDelo, [प्रायः नश्यति] bAhulyapaNe ____________________________________________________________ * kShaNabhang = kShaNe kShaNe thato nAsh; kShaNabhanguratA; anityatA.
PDF/HTML Page 3791 of 4199
single page version
स्याद्वादी तदनित्यतां परिमृशंश्चिद्वस्तुवृत्तिक्रमात्।। २६१।।
nAsh pAme chhe; [स्याद्वादी तु] ane syAdvAdI to [चिद्–आत्मना चिद्–वस्तु नित्य– उदितं परिमृशन्] chaitanyAtmakapaNA vaDe chaitanyavastune nitya-udit anubhavato thako, [टङ्कोत्कीर्ण–घन–स्वभाव–महिम ज्ञानं भवन्] TankotkIrNaghanasvabhAv (-TankotkIrNapinDarUp svabhAv) jeno mahimA chhe evA gnAnarUp vartato, [जीवति] jIve chhe.
bhAvArtha– ekAntavAdI gneyonA AkAr anusAr gnAnane Upajatun-viNasatun dekhIne, anitya paryAyo dvArA AtmAne sarvathA anitya mAnato thato, potAne naShTa kare chhe; ane syAdvAdI to, joke gnAn gneyo anusAr Upaje-viNase chhe topaN, chaitanyabhAvano nitya uday anubhavato thako jIve chhe-nAsh pAmato nathI.
A pramANe nityatvano bhang kahyo. 260. (have chaudamA bhanganA kaLasharUpe kAvya kahevAmAn Ave chhe-) shlokArtha–
बोध–विसर–आकार–आत्म–तत्त्व–आशया] TankotkIrNa vishuddha gnAnanA phelAvarUp ek
AkAr (sarvathA nitya) AtmatattvanI AshAthI, [उच्छलत्–अच्छ–चित्परिणतेः भिन्नं
किञ्चन वाञ्छति] UchhaLatI nirmaL chaitanyapariNatithI judun k (
bhAvArtha– ekAntavAdI gnAnane sarvathA ekAkAr-nitya prApta karavAnI vAnchhAthI, UpajatI-viNasatI chaitanyapariNatithI judun k kgnAnane ichchhe chhe; parantu pariNAm sivAy judo koI pariNAmI to hoto nathI. syAdvAdI to em mAne chhe ke-joke dravye gnAn nitya chhe topaN kramasha UpajatI-viNasatI chaitanyapariNatinA kramane lIdhe gnAn anitya paN chhe; evo ja vastusvabhAv chhe.
A pramANe anityatvano bhang kahyo. 261. ‘pUrvokta rIte anekAnt, agnAnathI mUDh thayelA jIvone gnAnamAtra Atmatattva
PDF/HTML Page 3792 of 4199
single page version
आत्मतत्त्वमनेकान्तः स्वयमेवानुभूयते।। २६२।।
अलङ्गयं शासनं जैनमनेकान्तो व्यवस्थितः।। २६३।।
prasiddha karI de chhe-samajAvI de chhe’ evA arthanun kAvya have kahevAmAn Ave chhe-
shlokArtha– [इति] A rIte [अनेकान्तः] anekAnt arthAt syAdvAd [अज्ञान– विमूढानां ज्ञानमात्रं आत्मतत्त्वम् प्रसाधयन्] agnAnamUDh prANIone gnAnamAtra Atmatattva prasiddha karato [स्वयमेव अनुभूयते] svayamev anubhavAy chhe.
bhAvArtha– gnAnamAtra Atmavastu anekAntamay chhe. parantu anAdi kALathI prANIo potAnI meLe athavA to ekAntavAdano upadesh sAmbhaLIne gnAnamAtra Atmatattva sambandhI anek prakAre pakShapAt karI gnAnamAtra Atmatattvano nAsh kare chhe. temane (agnAnI jIvone) syAdvAd gnAnamAtra Atmatattvanun anekAntasvarUpapaNun pragaT kare chhe-samajAve chhe. jo potAnA AtmA taraph dekhI anubhav karI jovAmAn Ave to (syAdvAdanA upadesh anusAr) gnAnamAtra Atmavastu ApoAp anek dharmovALI pratyakSha anubhavagochar thAy chhe. mATe he pravIN puruSho! tame gnAnane tatsvarUp, atatsvarUp, ekasvarUp, anekasvarUp, potAnA dravya-kShetra-kAL-bhAvathI satsvarUp, paranA dravya-kShetra-kAL-bhAvathI asatsvarUp, nityasvarUp, anityasvarUp ityAdi anek dharmasvarUp pratyakSha anubhavagochar karI pratItimAn lAvo. e ja samyaggnAn chhe. sarvathA ekAnt mAnavun te mithyAgnAn chhe. 262.
‘pUrvokta rIte vastunun svarUp anekAntamay hovAthI anekAnt arthAt syAdvAd siddha thayo’ evA arthanun kAvya have kahevAmAn Ave chhe-
shlokArtha– [एवं] A rIte [अनेकान्तः] anekAnt- [जैनम् अलङ्गयं शासनम्] ke je jinadevanun alandhya (koIthI toDI na shakAy evun) shAsan chhe te- [तत्त्व– व्यवस्थित्वा] vastunA yathArtha svarUpanI vyavasthiti (vyavasthA) vaDe [स्वयम् स्वं व्यवस्थापयन्] pote potAne sthApit karato thako [व्यवस्थितः] sthit thayo-nishchit Tharyo-siddha thayo.
bhAvArtha– anekAnt arthAt syAdvAd, jevun vastunun svarUp chhe tevun ja sthApan karato thako, ApoAp siddha thayo. te anekAnt ja nirbAdh jinamat chhe ane yathArtha vastusthitino kahenAr chhe kAI koIe asat kalpanAthI vachanamAtra pralAp karyo nathI. mATe he nipuN puruSho! sArI rIte vichAr karI pratyakSha anumAn-pramANathI anubhav karI juo. 263.
PDF/HTML Page 3793 of 4199
single page version
‘ahIn sudhImAn bhagavAn kundakundAchAryanI 41p gAthAonun vyAkhyAn TIkAkAr shrI amRutachandrAchAryadeve karyun ane te vyAkhyAnamAn kaLasharUpe tathA sUchanikArUpe 246 kAvyo kahyAn. have TIkAkAr AchAryadeve vichAryun ke- A shAstramAn gnAnane pradhAn karIne gnAnamAtra AtmA kahetA AvyA chhIe; tethI koI tarka karashe ke “jainamat to syAdvAd chhe; to pachhI AtmAne gnAnamAtra kahevAthI shun ekAnta AvI jato nathI? arthAt syAdvAd sAthe virodh Avato nathI? vaLI ek ja gnAnamAn upAyatattva ane upeyatattva - e banne kaI rIte ghaTe chhe?” -Am tarka koIne thashe. mATe AvA tarkanun nirAkaraN karavAne TIkAkAr AchAryadev have parishiShTarUpe thoDun kahe chhe. temAn pratham shlok kahe chhe-’
‘अथ’ ahIn ‘स्याद्वाद–शुद्धि–अर्थ’ syAdvAdanI shuddhine arthe ‘वस्तु–तत्त्व– व्यवस्थितिः’ vastu tattvanI vyavasthA ‘च’ ane ‘उपाय–उपेय–भावः’ (ek ja gnAnamAn upAyapaNun ane upeyapaNun kaI rIte ghaTe chhe te batAvavA) upAy-upeyabhAv ‘मनाक् भूयः अपि’ jarA pharIne paN ‘चिन्त्यते’ vichAravAmAn Ave chhe.
juo, jevI bhagavAne kevaLagnAnamAn Atmavastu joI tenI siddhi arthe pUrve samayasAramAn bharapur kahevAI gayun chhe; to paN TIkAkAr AchArya bhagavAn pharIne k kvichAr AvatAn visheSh kahe chhe. shun? ke syAdvAdanI shuddhi arthe vastu tattvanI je vyavasthA te visheSh kahe chhe. temAn ‘syAt’ eTale koI apekShAe ane ‘vAd’ eTale kathan. ahAhA....! AtmA je anekAntamay vastu chhe tenun apekShAe kathan karavun tenun nAm syAdvAd chhe. anekAntamay vastune apekShA vaDe kahenArI shaili te syAdvAd chhe.
shiShyano tarka chhe ne? ke AkhA samayasAramAn tame AtmAne gnAnamAtra vastu kahetA AvyA chho to temAn ekAnt thaI jatun nathI? to kahe chhe-nA, ekAnt thaI jatun nathI, anekAnta siddha thAy chhe. kevI rIte te samajAve chhe gnAnamAtravastu AtmA AtmApaNe chhe, ne sharIr, man, vANI ke rAgAdi paragneyapaNe nathI em anekAnta siddha thAy chhe. AtmA svapaNe chhe te asti ane paragneyapaNe nathI te nAsti-em asti-nAstirUp anek dharma siddha thAy chhe, ane enun ja nAm vastunun anekAntasvarUp chhe. ahAhA....! je chhe te nathI e ja anekAnta chhe ane tenun kathan karanAr syAdvAd chhe. samajANun kAI....! ahAhA! vastumAn vastupaNAnI nIpajAvanArI paraspar be viruddha shaktionun ekI sAthe prakAshavun te anekAnta chhe; arthAt anantadharmamay vastu pote ja anekAntasvarUp chhe.
dharma eTale trikALI AtmAnA Ashraye samyagdarshanAdirUpe dharma pragaT thAy enI ahIn vAt nathI. vastue dhArI rAkhelo bhAv ene ahIn dharma kahyo chhe. e rIte guN
PDF/HTML Page 3794 of 4199
single page version
ane paryAy e bannene ahIn dharma kahyo chhe. puNya-pApanA bhAvane paN ek samayanI paryAyamAn dhArI rAkhyA chhe mATe tene paN dharma kahIe chhIe. ahIn asti-nAsti, ek- anek, nitya-anitya Adi dharmanA 14 bol laIne syAdvAdane siddha karashe.
AtmA gnAnamAtra chhe em kahyun emAn sharIrAdi paragneyonI nAsti AvI jAy chhe. Am gnAnamAtra vastu AtmAmAn anek dharma AvI jAy chhe. gnAnamAtra vastu AtmA chhe te dravya apekShA nitya chhe, paryAy apekShA anitya chhe. Am nitya-anitya dharma vastumAn samAI jAy chhe. ‘gnAn chhe’ em kahetAn ja temAn astipaNun ne bhegun vastupaNun AvI jAy chhe. ‘gnAn chhe’ em kahetAn te gney paN thAy evun prameyapaNun bhegun AvI jAy chhe. vaLI ‘gnAn chhe’ em kahetAn gnAn sAthe bhegun sukh paN AvI gayun; kemake gnAn arthAt jANavun-jANavun-jANavun evo je bhAv te sahaj hovAthI anAkuL Anandamay chhe. e rIte emAn bhego Anand-sukh paN AvI jAy chhe. ahA! AvI vAt jain parameshvar vItarAg sarvagnanA mArga sivAy bIje kyAy nathI.
aho! traNakAL-traNalokane jANavAnun sAmarthya jene paryAyamAn pragaT thayun te sarvagna vItarAg parameshvar arihant paramAtmAe jevun vastusvarUp jANyun tevun jagat pAse vinA IchchhA jAher karyun. bhagavAn arihantadevane IchchhA hotI nathI, kemake e to pUrNa vItarAg hoy chhe. ichchhA vinA ja teone OMdhvani -divyadhvani nIkaLe chhe. e vANImAnthI sant- munivaroe shAstra rachyAn ane temAn anekAntamay vastunA svarUpanun varNan karyun. kevI rIte? to kahe chhe-syAdvAd paddhatithI.
ahA! vastu ‘chhe’ em kahetAn ja temAn paranI nAsti AvI jAy chhe. juo, A AngaLI chhe em kahetAn ja emAn bIjI AngaLI nathI em bhegun AvI jAy chhe. jo em na svIkAre to vastu ja siddha nahi thAy, be vastu judI siddha nahi thAy; badhun ja bheLaseL thaI jashe. tevI rIte bhagavAn AtmA gnAtA-draShTA prabhu gnAnamAtrapaNe chhe em kahetAn ja enA gnAnamAn je sharIr, man, vANI, Indriy ane rAgAdi paragneyo jaNAy chhe tenI emAn nAsti chhe em bhegun AvI jAy chhe. aho! AvA anekAntasvarUpanI draShTi te paramAmRut chhe, te samyak draShTi chhe ane e ja samyagdarshan chhe. samajANun kAI...! ahA! AtmA gnAnasvarUp chhe, rAgasvarUp nathI, pararUp nathI; AtmA AnandarUp chhe, AkuLatArUp nathI; - AvA AtmasvarUpanI draShTi kare ene samyagdarshanarUp pratham dharma pragaT thAy chhe. temAn lInatA-ramaNatA kare enI to shI vAt! e to sAkShAt dharma chhe. bhAI! Avo vItarAgano dharma chhe. tene je oLakhe tene te sharaN thAy chhe. bAkI vinA oLakhye ‘kevaLI paNNatto dhammo sharaNan’ kahe paN ethI shun? antaramAn dharmanun svarUp oLakhyA vinA dharmanun sharaN kyAthi prApta thAy? kevaLIney oLakhe nahi ne dharmaney oLakhe nahi ene dharma kem thAy?
PDF/HTML Page 3795 of 4199
single page version
are! lokoe to vItarAgamArgane bahArathI mAnyo-manAvyo chhe. koI kahe dayA pALIe to dharma thAy, to koI kahe bhagavAnanI mUrtinI pUjA karIe to dharma thAy, to koI vaLI kahe ke lugaDAn utArI nagna rahIe to dharma thAy. paN A to badhI bahAranI chIj chhe bApA! (dharmAtmAne te hoy chhe paN te dharma nathI). dharma to antaranI chIj chhe bhAI! bhagavAne jevo gnAnamAtra AtmA kahyo chhe tenI antardraShTi karI temAn ja ramaNatA kare tenun nAm dharma chhe.
ahA! bhagavAn AtmA chaitanyano tejapunj prabhu chhe. A karma to jaD par chhe, ane dayA, dAn, vrat, bhakti AdinA bhAv thAy te puNyarUp vikAr chhe, tathA hinsA, jUTh Adi bhAv thAy te pAparUp vikAr chhe; e ek samayanI paryAyanA dharma chhe. tathApi trikALI je ek chaitanyabhAv temAn e puNya-pAparUp vikAr nathI, trikALI svabhAvabhAv sadA nirvikAr chhe. ahA! AvA svabhAvabhAvanI antardaShTi ne ramaNatA karavAn te dharma chhe. ahA! AvI potAnI chIjane chhoDIne loko bahAramAn dharma mAne-manAve e to agnAn chhe.
vaLI koI loko gnAnAnandasvabhAvI nij AtmAne chhoDIne bahAramAn sharIr rUpALun hoy, paisA-dhan hoy ne k kAbarU-pratiShThA hoy eTale emAn anukuLatA mAnI tyAn ja harakh kare chhe, temAn harakh-ghelAn thaI jAy chhe. paN bhAI! e to mithyAtvarUpI sannipAtano rog tane lAgu paDayo chhe. A sannipAt thAy chhe ne! to AdamI dAnt kADhe chhe. shun tene sukh chhe? nA, e to gAnDapaN chhe. tem bIjI chIjamAn harakh kare e gAnDapaN- ghelachhA chhe, sannipAt chhe, e kAI vAstavik sukh nathI.
A jotA nathI? e sharIr ne paisA to kyAy ek kor rahyA ne sansAramAn loko ek pachhI ek kyAy (narak-nigodAdimAn) hAlyA jAy chhe. mithyAtvanun antim phaL nigod chhe bhAI! ke jyAn kShaNamAn anantA jIv janma-maraN karyA kare chhe. A lasaN, DungaLI, baTATA nathI AvatA? tenI ek rAI jeTalI kaTakImAn asankhya audArik sharIr chhe, te ek ek sharIramAn, sarvagna bhagavAn kahe chhe ke atyAr sudhI je anantA siddha thayA tenAthI anantaguNA jIv chhe. arere! A jIvoe AtmAnI (-potAnI jevaDI sattA chhe tevaDI) hayAtI kabulI nathI eTale enA phaLamAn duniyA ene AtmA chhe em mAne e rahyun nahIn. ahA! jeNe vAstavik tattvane oLavIne juThAn AL ApyAn e evo juTho thaI gayo ke ene duniyA jIv mAne e rahyun nahi. ahA! ek sharIramAn anant jIv! ne kevI hINI dashA! koI mAne nahi ke A jIv chhe. bhAI! A hambag nahi hon; A satya chhe. ahA! hun ek AtmA chhun ne bIjA mArA jevA anantA AtmAo chhe em anant gneyone je uDADe chhe tenun gnAn uDI jAy chhe, arthAt atyant hINamUrchhit thaI jAy chhe. samajANun kAI....?
PDF/HTML Page 3796 of 4199
single page version
ahIn be vAt karI chhe 1. AtmA gnAnamAtra vastu chhe em kahetAn ekAnta nathI, paN syAdvAd chhe. (anekAnta chhe.)
2. ek gnAnamAtravastu AtmAmAn, upAy-upeyapaNun ghaTit thAy chhe. kevI rIte te ahIn vichAravAmAn Avyun chhe.
AtmA gnAnasvarUp chhe ne! e ek gnAnasvarUpamAn sAdhakapaNun ane sAdhyapaNun, upAy-upeyapaNun vA kAraN-kAryapaNun ghaTe chhe. gnAnasvarUpI bhagavAn AtmA vastupaNe ek hovA chhatAn sAdhak ane sAdhya, upAy ane upey em be bhed (paryAyabhed) temAn paDe chhe. je gnAn sAdhakapaNe pariName ene upAy nAm mArag kahIe, ane e ja gnAn paripUrNa pariName ene sAdhya nAm mokSha kahIe.
ahA! Avun sAdhak-sAdhyanun svarUp kahyun emAn e siddha thaI gayun ke vachche je dayA, dAn, vratAdinA pariNAm Ave chhe e sAdhakabhAv nathI, (mokShano) mArag nathI, e to puNyabandhanun ja kAraN chhe. sarvagnasvabhAvI prabhu pote chhe temAn ekAgra thaI je shraddhA- gnAn-shAnti pragaT kare te ja mArga chhe ane te gnAnanI ja (AtmAnI ja) dashA chhe, rAganI nahIn. ahAhA....! bhagavAn AtmA chidAnandamay prabhu pUrNa ek chhe. tenI paryAyamAn apUrNa sAdhakapaNun je pragaT thAy chhe e gnAnanI-AtmAnI (nirmaL) dashA chhe ane enA phaLarUpe kevaLagnAnanI pUraN sAdhyadashA je pragaT thAy e paN gnAnanI-AtmAnI dashA chhe. Am dravya (svabhAvathI) ekarUp hovA chhatAn paryAyamAn be bhang paDI jAy chhe.
‘vastunun svarUp sAmAnyavisheShAtmak anek-dharmasvarUp hovAthI te syAdvAdathI ja sAdhI shakAy chhe.’
ahA! bhagavAnanA gnAnamAn je chha dravyo AvyAn tene vastu kahe chhe. anant AtmA, anantAnant paramANu, asankhya kAlANu, ek dharmAstikAy, ek adharmAstikAy ane ek AkAsh -te pratyek vastunun svarUp sAmAnyavisheShAtmak chhe. vastu chhe te pratyek trikALarUp sAmAnyapaNe chhe ane paryAyarUp visheShapaNe chhe. AtmA, paramANu Adi pratyek dravya sAmAnya ane visheSh em bey svabhAve chhe. trikAL dhruvapaNe rahe te sAmAnya, ane palaTIne vartamAn-vartamAn avasthAe thavun te visheSh. A sAmAnya ane visheSh banney vastuno svabhAv chhe. have Avun vastunun svarUp jANyA vinA dharma kem thAy? atyAre to mUL tattvanI vAt lupta thaI gaI ane loko bichArA bAhya kriyAkAnDamAn
PDF/HTML Page 3797 of 4199
single page version
ahIn kahe chhe- AtmAmAn anek dharma chhe. dharma eTale vastue dhArI rAkhelo bhAv. sAmAnya dharma ane visheSh dharma -em vastumAn be dharma chhe. ekarUp dhruv TakI rahevun te sAmAnyadharma chhe, ne palaTavun te visheShadharma chhe. em vastumAn anek dharma chhe. ahA! Am vastu anekadharmayukta hovAthI, syAdvAdathI eTale ke apekShAnA kathanathI ja sAdhI shakAy chhe, siddha thaI shake chhe. apekShA na rAkhe ane sAmAnya ja chhe, visheSh nathI; vA visheSh ja chhe, sAmAnya nathI -em ekAnt pakaDe to vastu siddha nahi thAy; kemake vastu svabhAvathI ja sAmAnyavisheShasvarUp chhe. sAmAnya je trikALI dhruve chhe teno nirNay karanAr visheSh paryAy chhe. Avun ja sahaj vastu svarUp chhe. have kahe chhe-
e rIte syAdvAdanI shuddhatA (-pramANikatA, satyatA, nirdoShatA, nirmaLatA, advitIyatA) siddha karavA mATe A parishiShTamAn vastunun svarUp vichAravAmAn Ave chhe.
ahA! juo to kharA! syAdvAd mATe kevA kevA shabdo vAparyA chhe! kahe chhe- vItarAgano syAdvAd -mArga satya chhe, pramANik chhe, nirdoSh chhe, advitIy chhe. bIje kyAy AvI vAt chhe nahi. syAdvAdanI shuddhatA siddha karavA mATe ahIn vastunun svarUp vichAravAmAn Ave chhe. emAn em batAvavAmAn Avashe ke A shAstramAn AtmAne gnAnamAtra kahyo hovA chhatAn syAdvAd sAthe virodh Avato nathI.
‘vaLI bIjun, ek ja gnAnamAn sAdhakapaNun tathA sAdhyapaNun kaI rIte banI shake te samajAvavA gnAnano upAy-upeyabhAv arthAt sAdhakasAdhyabhAv paN A parishiShTamAn vichAravAmAn Ave chhe.’
juo, gnAnasvarUpI AtmA ja sAdhakapaNe thaIne sAdhyapaNe thAy chhe. vachche dayA, dAn, vratAdino shubharAg thAy te sAdhak nathI, upAy nathI. gnAnasvarUpI bhagavAn AtmAmAn ekAgratA-lInatA thatAn darshan-gnAn-shAnti pragaTe te mokShanun sAdhak chhe, te mokShano upAy chhe; ane enA phaLarUpe kevaLagnAn ane mokShadashA pragaTe te sAdhya nAm upey chhe. pote chaitanyaprakAshano punj chhe emAn A rIte bepaNun ghaTe chhe te paN A parishiShTamAn vichAravAmAn Avashe.
have pratham AchAryadev vastusvarUpanA vichAr dvArA syAdvAdane siddha kare chhe-
syAdvAd samasta vastuonA svarUpane sAdhanArun arhant sarvagnanun ek askhalit
PDF/HTML Page 3798 of 4199
single page version
(-nirbAdh) shAsan chhe. te (syAdvAd) “badhun anekAntAtmak chhe” em upadeshe chhe, kAraN ke samasta vastu anekAnta svabhAvavALI chhe.’
syAdvAd eTale shun? syAt nAm apekShAe, vAd nAm kathan. koI apekShAthI vastune kahevI te syAdvAd chhe. jemake- AtmA nitya chhe, kaI apekShAe? kAyam Take chhe e apekShAe. AtmA anitya chhe, kaI apekShAe? badalatI avasthAnI apekShAe. Am vastune apekShAe kahevI enun nAm syAdvAd chhe. A syAdvAd, ahIn kahe chhe, samasta vastuonA svarUpane sAdhanArun bhagavAn arhantadevanun askhalit shAsan chhe. ahAhA....! syAdvAd, badhI vastuone apekShAthI nitya-anitya, ek-anek, sat-asat ItyAdipaNe sAdhanArun bhagavAn sarvagnadevanun nirbAdh shAsan chhe. bhAI! AvI vAt bhagavAn sarvagnadevanA shAsan sivAy bIje kyAy nathI. have koI AtmAne ekAnte sarvavyApak mAne, ekAnte nitya mAne tene syAdvAd kevo? A to dravya-guN-paryAyamay vastu mAne, dravya ek, guN anant, paryAy anant-em mAne enA matamAn syAdvAd chhe. have dravya shun? guN shun? paryAy shun? kAI khabar na maLe enI to AndhaLo dore ne AndhaLo chAle enA jevI sthiti chhe; bichAro jaIne paDe khADAmAn.
ahA! syAdvAd badhun anekAntAtmak chhe em upadeshe chhe. juo, A bhagavAn arhantanun nirbAdh shAsan! jagatamAn chha dravyo chhe te, kahe chhe, anekadharmasvarUp chhe. ahIn dharma eTale sAmAnya-visheSh, ek-anek, guN-paryAy, nitya-anitya, sat-asat Adi vastue dhArI rAkhelA bhAv-svabhAvane dharma kahIe. AtmA ek paN chhe, anek paN chhe; vastupaNe ek chhe ane guN-paryAyonI apekShA anek chhe. Am samasta vastuo-darek AtmA ne darek paramANu Adi-anekAntasvabhAvavALA chhe. juo, A AngaLI chhe te anek paramANu bhegA thaIne thaI chhe. parantu temAn rahelo pratyek paramANu sAmAnya-visheSh, ek-anek, nitya-anitya Adi anekAnta svabhAvavALo chhe. tem pratyek AtmA paN anekAntasvarUp chhe, arthAt AtmAmAn gnAn, darshan, sukh, Anand, vIrya, asti-nAsti, nitya-anitya, ek-anek Adi anek arthAt anantA dharmo dhArI rAkhelA chhe- em je syAdvAd kahe chhe te asatyArtha kalpanA nathI, parantu jevo vastuno anekAnta svabhAv chhe tevo ja syAdvAd kahe chhe.
have AtmA nAmanI vastune siddha kare chhe ‘ahIn AtmA nAmanI vastune gnAnamAtrapaNe upadeshavAmAn AvatAn chhatAn paN syAdvAdano kop nathI; kAraN ke gnAnamAtra Atmavastune svayamev anekAntapaNun chhe.’
juo, shun kIdhun? ke rAgAdithI rahit, paradravyothI bhinna Atmavastune gnAnamAtrapaNe upadeshavAmAn AvavA chhatAn, arthAt AtmA gnAnasvarUp chhe em kahevAmAn Avyun hovA
PDF/HTML Page 3799 of 4199
single page version
‘tyAn (anekAntanun evun svarUp chhe ke), je (vastu) tat chhe te ja atat chhe,....’ juo, A syAdvAd nyAy! gnAnamAtravastu je tat chhe te ja atat chhe. ahAhA....! tat-atat banne vastunA dharma chhe. je tat chhe te ja atat chhe; eTale shun? ke AtmA gnAnasvarUpathI andar tat chhe, te-paNe chhe, ne paragneyasvarUpathI atat chhe arthAt te-paNe nathI, paragneyapaNe nathI. A pramANe vastumAn ekIsAthe banne dharmo siddha thaI gayA, arthAt vastu anekAntasvarUp siddha thaI gaI.
have Atmavastu pararUpe nathI to par ene shun nukashAn kare? par ene shun lAbh kare? tathA je paravastu parapaNe chhe, AtmApaNe nathI tenun AtmA shun kare? kAI na kare. A vANI-dhvani uThe chhe te shun AtmA chhe? nA; e to jaD-ajIv par chhe. to te AtmAnun shun kare? vANI jo AtmA nathI to vANIthI gnAn thAy? na thAy.
hA, paN teno prabhAv to paDe ne! ApanI vANIno prabhAv to paDe chhe ne? dhULey prabhAv na paDe sAmbhaLane. prabhAv shun chhe? dravya, guN, paryAy-k kto hashe ne! paN ahIn kahe chhe- Atmavastu je svasvarUpathI tat chhe te parapaNe atat chhe. tethI parano-vANIno AtmavastumAn prabhAv hoI shakato nathI. are bhAI! gurunA shrI mukhethI vANI nIkaLe chhe te kALe gnAnasvarUp bhagavAn AtmAnI paryAy chhe ke nathI? to shun te bhAShAne laIne thaI chhe? bhAShAthI to te atat chhe; te bhAShAthI kem thAy? na thAy. gnAnaguN trikAL chhe tenI te paryAy potAthI thaI chhe. Avun vastusvarUp chhe.
PDF/HTML Page 3800 of 4199
single page version
thAy chhe ane te ja pratham dharma chhe. e vinA badhun ekaDA vinAnAn mInDA jevun chhe. are! A sheThiyA bichArAone A samajavAnI navarAsh na maLe e badhA moTA majur chhe. rAt- di’ pApanI majUrI karyA kare chhe! bhale rojanA lAkh be lAkh pedA kare, paN tethI shun! te moTA majur ja chhe. bahAranA majur to roj ATh kalAk kAm kare, paN Amane to navarAsh ja nahi! Akho di’ vepAr-vepAr-vepAr! (bhAI! A to roj phurasad laI svAdhyAy vaDe tattvanirNay karavAno avasar chhe).
ahIn kahe chhe-gnAnasvarUp vastu je tat chhe te ja atat chhe. ahAhA...! kahe chhe-te chhe, te nathI. te chhe eTale pote svasvarUpathI chhe, ane te nathI eTale pote A je paragney chhe te-paNe nathI. ahA! juo ne, pahelA dhaDAke ja badhun (agnAn) uDAvI dIdhun. bhAI! A rIte jo tun vastune na mAne to bIjI koI rIte vastu siddha nahi thAy.
ahAhA....! bhagavAn AtmA je tat chhe te ja atat chhe. Atmavastu je te- svarUpe chhe te te-svarUpe nathI. jhINI vAt chhe bhAI! bhagavAn AtmA je chaitanyanA prakAshasvarUpe chhe te parasvarUpe nathI; karma, man, vANI, sharIr ItyAdi jaDasvarUpe AtmA nathI. bhAI! Avo yathArtha nirNay kare to andar tattva sadhAy chhe. gnAnamAtra-paNe ene jotAn andar samyagdarshan thAy chhe, ane tyAre ene dharmanI sharuAt thAy chhe. A vinA badhun thothethothAn chhe. samajANun kAI....?
ahA! jANag... jANag.... jANag jANanAr vastu je tat chhe te ja atat chhe. arthAt Atmavastu potAnA sivAy bIjI koI chIjapaNe-sharIr-man-vANIpaNe ke devagurushAstrapaNe nathI matalab AtmA kyAy paramAn (nimittamAn) jato nathI, ane par, (nimitta) koI chIj ahIn AtmAmAn pesatI nathI. have Am chhe tyAn nimittathI (parathI) AtmAmAn kAI thAy e vAt kyAn rahI? gnAn gnAnapaNe chhe, ne bIjI koI chIjapaNe-nimittapaNe te nathI em hotAn nimittathI AnhI (-AtmAmAn) gnAn thAy e vAt ja rahetI nathI. A to nyAyathI-lojIkathI vAt chhe.
ahA! tArI chIj ja (Atmavastu ja) evI chhe ne prabhu! ke te potAthI tatpaNe chhe ne parachIjathI-sharIr, man, vANI, IndriyathI-atatpaNe chhe. vaLI te parapadArtho potAthI tatpaNe chhe, ne gnAnathI-AtmAthI atatpaNe chhe. have je-paNe AtmA-pote nathI tenun e shun kare? kAI ja na kare. ane je-paNe (AtmApaNe) paravastu nathI tenun (-AtmAnun) paravastu shun kare? kAI ja na kare. juo, A AngaLI chhe te potApaNe tat chhe, paN te ja atat chhe arthAt bIjI AngaLIpaNe nathI. A ek AngaLI chhe te bIjI AngaLIpaNe nathI, to enun A shun kare? nyAy samajAy chhe kAI...?