272 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-6 vikalpa UThe chhe, chAhe te vikalpa vratAdino ho ke viShayakaShAyano ho, paN rAg Ave ja chhe. gnAnaguNanun jaghanya pariNaman hovAthI antarmuhUrta eTale ghaDInA andaranA kALamAn tenun vipariNaman thAy ja chhe arthAt rAganun pariNaman AvI ja jAy chhe.
kShAyik samakitI hoy topaN nirvikalpa anubhavamAn AvyA pachhI antarmuhUrtamAn anubhavanI pariNatithI viparIt rAgabhAv AvI jAy chhe, eTale ke pharIpharIne tenun anyapaNe pariNaman thAy chhe. have kahe chhe-
‘te (gnAnaguNanun jaghanyabhAve pariNaman), yathAkhyAtachAritra-avasthAnI nIche avashyambhAvI rAgano sadbhAv hovAthI, bandhanun kAraN ja chhe.’
samakitI dharmIne abhiprAyanI apekShAe nirAsrav kahyo kemake abhiprAy ane abhiprAyano viShay to akhanD vastu chhe. dharmIne abhiprAyanI apekShAe to chaitanyasvabhAvamAn ja ekAgratAnI bhAvanA chhe, paN enI pariNati jaghanya chhe arthAt nIchalA darajjAnI vItarAg pariNati chhe. tene paripUrNa vItarAgatA pragaTI nathI mATe sAthe rAgano sadbhAv jarUr chhe; ane te bandhanun ja kAraN chhe, ane eTalun dukh paN gnAnIne chhe. paryAyamAn hINap chhe te apekShAe gnAnIne eTalun bandhan chhe ane te jANavA lAyak chhe. gnAnIne nishchay-vyavahAr banne nayo yathArtha hoy chhe.
gnAnIne rAg thato ja nathI, dukh hotun ja nathI-e judI apekShAe-draShTinI apekShAe kahyun chhe. parantu gnAn apekShAe gnAnI jANe chhe ke chhaTThe guNasthAnake munine-ke jene samakit sahit prachur svasamvedanamAn atIndriy Anandano svAd Avyo chhe-tene paN mahAvratAdinA je pariNAm Ave chhe te pramAd ane dukh chhe. shrI banArasIdAse samayasAr nATakamAn bhAvalingI santane paN je 28 mUlaguN Adino rAg Ave chhe tene ‘jagapanth’ kahyo chhe, ‘shivapanth’ nahi.
mAtra svabhAvasanmukhatAnun jeTalun pariNaman chhe teTalo ja shivapanth-mokShamArga chhe. aho! agAunA panDito-banArasIdAs, ToDaramalajI vageree alaukik vAto karI chhe! teo paramparA ane shAstrane anusarIne kahenArA hatA.
ahA! ek bAju kahe ke gnAnI nirAsrav ja chhe ane vaLI pAchhun kahe ke yathAkhyAtachAritra thavA pahelAn tene rAg chhe-A te kevI vAt!
bhAI! abhiprAy ane abhiprAyanA viShayanI apekShAe gnAnIne nirAsrav kahyo, paN pariNamanamAn jaghanyatA chhe tenI apekShAe tene alpa rAgAnsh vidyamAn chhe ane