4pa4 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-8
hA bhAI! anantA jIvo A rIte samajIne siddhadashAne pAmyA chhe.
(-chetanA vinA) vyApya je AtmA te nAsh pAme.
pahelAn bolamAn AtmA jaD thaI jAy em kahyun ne have bIjA bolamAn nAsh thaI jAy em kahe chhe. jo vyApak evI chetanA ja na rahe to vyApya evo AtmA nAsh pAmI jAy.
tyAre koI kahe chhe-Avun badhun samajavun enA karatAn dayA pALavI, vrat karavAn e badho sahelo dharma chhe.
paN bhAI! e dharma kyAn chhe? e to rAg chhe. AtmAno svabhAv to chetanA eTale gnAtA-draShTA chhe. have AvA svabhAvane chhoDIne jo e rAgano kartA thAy to te mithyAdraShTi thaI jAy. jo dev-guru-shAstranI shraddhAno rAg, shAstra-bhaNatarano rAg ane panchamahAvratAdino rAg-eno kartA jo chetan thAy to chetan gnAtAdraShTApaNe rahe nahi; rAgano kartA thatAn te avashya mithyAdraShTi thaI jAy. AvI have bahu kaThaN vAt!
to munirAjane evo vyavahAr to hoy chhe? hA, hoy chhe; paN enA to kartA nathI. gnAnI to enA jANanAramAtra rahe chhe. upar pramANe, chetanAne dvirUp nahi mAnavAthI be doSh-Apatti Ave chhe. tethI kahe chhe- ‘तेन चित् नियतं दग्ज्ञप्तिरूपा अस्तु’ mATe chetanA niyamathI darshanagnAnarUp ja ho. arthAt chetanA niyamathI darshanagnAnamay ja chhe.
‘samasta vastuo sAmAnyavisheShAtmak chhe. tethI temane pratibhAsanArI chetanA paN sAmAnya pratibhAsarUp (-darshanarUp) ane visheSh pratibhAsarUp (-gnAnarUp) hovI joIe.’
juo, bhagavAne joyAn chhe e badhAn dravyo jagatamAn jAti apekShAe chha chhe, ane sankhyA apekShAe jIv-AtmA anant, paramANu anantAnant, dharmAstikAy ek, adharmAstikAy ek, ek AkAsh ane asankhyAt kAlANu chhe. e badhA padArtha pratyek sAmAnyavisheSharUp chhe. te badhAy padArtha dravyapaNe ekarUp sAmAnya chhe ne guN-paryAyathI visheSharUp chhe. sAmAnyavisheSharUpe hovun vastuno sahaj svabhAv ja chhe. tethI tene pratibhAsanArI chetanA paN sAmAnyavisheSharUp chhe; sAmAnyapratibhAsarUp darshan ane visheSh pratibhAsarUp gnAn chhe. juo, A nyAyathI-lojIkathI vAt chhe.