236 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-9
एष मिथ्यास्वभावः तवैतज्जानतः।।३४१।।
आत्मा नित्योऽसङ्खयेयप्रदेशो दर्शितस्तु समये।
नापि स शक्यते ततो हीनोऽधिकश्च कर्तु यत्।।३४२।।
जीवस्य जीवरूपं विस्तरतो जानीहि लोकमात्रं खलु।
ततः स किं हीनोऽधिको वा कथं करोति द्रव्यम्।।३४३।।
अथ ज्ञायकस्तु भावो ज्ञानस्वभावेन तिष्ठतीति मतम्।
तस्मान्नाप्यात्मात्मानं तु स्वयमात्मनः करोति।।३४४।।
AtmAne [करोति] kare chhe’ , [एतत जानतः तव] to evun jANanArano tAro [एषः मिथ्यास्वभावः] e mithyAsvabhAv chhe (arthAt em jANavun te tAro mithyAsvabhAv chhe); [यद्] kAraN ke- [समये] siddhAntamAn [आत्मा] AtmAne [नित्यः] nitya, [असङ्खयेय–प्रदेशः] asankhyAt-pradeshI [दर्शितः तु] batAvyo chhe, [ततः] tenAthI [सः] tene [हीनः अधिकः च] hIn-adhik [कर्तु न अपि शक्यते] karI shakAto nathI; [विस्तरतः] vaLI vistArathI paN [जीवस्य जीवरूपं] jIvanun jIvarUp [खलु] nishchayathI [लोकमात्रं जानीहि] lokamAtra jAN; [ततः] tenAthI [किं सः हीनः अधिकः वा] shun te hIn athavA adhik thAy chhe? [द्रव्यम् कथं करोति] to pachhI (AtmA) dravyane (arthAt dravyarUp AtmAne) kaI rIte kare chhe?
[अथ] athavA jo ‘[ज्ञायकः भावः तु] gnAyak bhAv to [ज्ञानस्वभावेन तिष्ठति] gnAnasvabhAve sthit rahe chhe’ [इति मतम्] em mAnavAmAn Ave, [तस्मात् अपि] to em paN [आत्मा स्वयं] AtmA pote [आत्मनः आत्मानं तु] potAnA AtmAne [न करोति] karato nathI em Thare chhe!
(A rIte kartApaNun sAdhavA mATe vivakShA palaTIne je pakSha kahyo te ghaTato nathI.) (A pramANe, karmano kartA karma ja mAnavAmAn Ave to syAdvAd sAthe virodh Ave chhe; mATe AtmAne agnAn-avasthAmAn kathanchit potAnA agnAnabhAvarUp karmano kartA mAnavo, jethI syAdvAd sAthe virodh Avato nathI.)
TIkA– (ahIn pUrvapakSha A pramANe chhe) “karma ja AtmAne agnAnI kare chhe, kAraN ke gnAnAvaraN nAmanA karmanA uday vinA tenI (-agnAnanI) anupapatti chhe; karma ja (AtmAne) gnAnI kare chhe, kAraN ke gnAnAvaraN nAmanA karmanA kShayopasham vinA tenI anupapatti chhe; karma ja suvADe chhe, kAraN ke nidrA nAmanA karmanA uday