48 pravachan ratnAkar bhAg-11 kevaLagnAnarUp thaI jashe. aho! santoe shun kamAl kAm karyAn chhe! ekavAr sAmbhaL, nAth! tArA dravya-guN-paryAyanun sanrakShaN ane samvardhan karanAr tun pote ja chho, kShemano karanAr tun pote tAro nAth chho.
pati patnIno nAth kahevAy chhe, kemake patnI pAse je sanyog chhe tenI te rakShA kare chhe, ane je (kapaDAn, dAgInA vagere) nathI te meLavI Ape chhe. tem je gnAn-shraddhAn-AnandanI nirmaL paryAy pragaT thaI tenI rakShA kare ane anantakALamAn je kevaLagnAn nathI maLyun te meLavI Ape-evo kShemano karanAro tun pote ja tAro nAth chho. tArI rakShA karanAr bIjo koI prabhu chhe em chhe nahi.
ahAhA...! matignAn kevaLagnAnane kahe chhe-Av re kevaLagnAn Av! ahAhA...! samyagdraShTi-dharmI vichAre chhe -aho! dhanya A avatAr! mArI Ruddhinun prabhutva mArI paryAyamAn pragaT thayun chhe, paN pUrNa dashAnI pragaTatA thavI hajI bAkI chhe. dravya ane guN to pUrNa chhe, paN jevo-kevaLagnAn, kevaLadarshan, anant Anand, anant vIrya, anant prabhutA Adi pUrNa vaibhav chhe te saghaLo ahAhA...! mArI paryAyamAn shIdhra pragaTo! lyo, Am matignAn pokAre chhe. ahA! dharmIne -samyagdraShTine apUrNatA rahe (kinchit pAmaratA rahe) tenun posAN nathI. samajAy chhe kAI...?
AtmAmAn ShaTkArakarUp chha shaktio chhe. kartA, karma, karaN, sampradAn, apAdAn, adhikaraN -em A chha shaktio svAdhInapaNe shobhAyamAn chhe; kemake teo potAnA prabhutvamay chhe arthAt temAn prabhutva guN vyApak chhe. jethI teo potAnun karma (-kArya) nipajAvavAmAn parAdhIn nathI, paranI apekShArahit svAdhIn chhe. kartA svAdhIn, karma svAdhIn, karaN svAdhIn em chhae kArakashakti svAdhIn chhe. ahA! A samyagdarshan-gnAn-chAritrarUp karma nIpaje tene jIv pote ShaTkArakapaNe pariNamIne svAdhInapaNe prApta thAy chhe, temAn rAg ke nimitta-paravastunI apekShA nathI. niyamasAranI bIjI gAthAmAn (TIkAmAn) kahyun chhe ke nishchay ratnatray param nirapekSha chhe, vyavahAr ratnatrayanA vikalpanI, par nimittanI ke bhed-vikalpanI -koInI tene apekShA nathI. Avun prabhutAthI bharelun vastu tattva svAdhIn chhe bhAI! lokamAn jem rAjA svAdhIn shobhAyamAn hoy chhe ne! tem vastutattva svAdhIn shobhAyamAn chhe. samayasAr gAthA 17- 18mAn AtmAne chaitanya rAjA kahyo chhe. ahAhA...! rAjA eTale shun? ‘राजते शोभते इति राजा’ - je akhanDit pratApathI svAdhIn shobhe chhe te rAjA chhe. ahAhA...! A chaitanyarAjA potAnI anant guNaparyAyathI anivArit jenun tej chhe evA pratApathI svAdhIn shobhAyamAn chhe. samajANun kAI...?
juo, panDit dIpachandajI sAdharmI gRuhastha hatA. temaNe ‘panchasangrah’ granth lakhyo chhe. temAn shRungAr Adi ATh rasanun bahu tAttvikarIte anokhun varNan karyun chhe. tyAn te lakhe chhe-Anandarasakand prabhu AtmAnI anantashaktinun pariNaman thAy te shRungAraras chhe. A vyavahAr ratnatray te AtmAno shRungAr nathI, e to rAg nAm dukh chhe. tyAn teo lakhe chhe-AtmA gRuhastha chhe, brahmachArI chhe ityAdi vismayakArI vAto tyAn darshAvI chhe.
ahAhA...! ek samayanI darshananI paryAy lokAlokane bhed pADayA vinA sAmAnya dekhe, te ja samaye gnAnanI paryAy A jIv chhe, A guN chhe, A paryAy chhe, A paryAyanA avibhAg pratichchhed chhe-em bhed pADIne jANI le chhe. ahAhA...! darshananI paryAy badhun abhed sAmAnyarUpe dekhe, ne gnAnanI paryAy te ja kALe sva-par badhAne bhinnabhinnapaNe bhed pADIne jANe. aho! Avo chamatkArI adbhut ras AtmAmAn chhe. Am adbhut ras, shRungAraras vagere AtmAmAn ekIsAthe svatantra shobhe chhe te AtmAnun prabhutva chhe.
AtmA dravya-vastu chhe. temAn sankhyAe ek, be, traN-em anant shakti chhe. dravya ek ane shakti anant. temAn enI prabhutvashakti akhanDit pratApamay svAtantryathI shobhAyamAn chhe. A prabhutvashakti dravya-guN-paryAyamAn-traNemAn vyApe chhe, paN te paryAyanA kALane AghopAchho karavA samartha nathI. niyat kramamAn je samaye je paryAy thavAnI hoy te ja thAy chhe.
prashna– darek paryAy thavAnI hoy te niyat kramamAn kramabaddha thAyato puruShArtha karavAno kayAn rahyo? uttara– dravyamAn je samaye je paryAy pragaT thavAnI hoy te samaye te ja pragaT thAy evo yathArtha nirNay karanAranI draShTi potAnA trikALI shuddha chaitanyadravya upar ja hoy chhe. draShTi trikALI dravya upar jAy tyAre ja kramabaddha paryAyano sAcho nirNay thAy chhe. A nirNayamAn dravyadraShTino ananto samyak puruShArtha chhe; kemake dravyadraShTi te ja samyak draShTi chhe. pratyek samaye dravyamAn je paryAy pragaT thAy chhe te tenI janmakShaN chhe em pravachanasAramAn (gAthA 102 mAn) pATh chhe. eTale