136 pravachan ratnAkar bhAg-11 ane tyAre anant dharmonun bhegun ja pariNaman thAy chhe. badhA ja guNo ek sAthe pariName chhe, paryAyamAn ekasAthe pariNat thAy chhe, ne temAn rAgano-vikArano abhAv chhe. A anekAnta chhe. vyavahArano abhAv ne nishchayano sadbhAv-enun nAm samyak anekAnta chhe.
‘tadrUpamayapaNun ane atadrUpamayapaNun jenun lakShaN chhe evI viruddhadharmatvashakti.’ juo, samayasAramAn tat-atat ityAdi chaud bol varNavyA chhe tyAn em lIdhun chhe ke-gnAyakasvabhAvI AtmA nij gnAyakasvarUpathI tat chhe, ne paragneyo temAn nathI tethI gneyasvarUpathI atat chhe. ahA! potAmAn je gnAn Adi bhAv chhe te vaDe tatpaNun chhe, paN potAmAn je bhAv nathI te vaDe atatpaNun chhe. AtmA gnAnasvarUpathI tat chhe, kemake AtmA gnAnathI tadrUpamay chhe, paN AtmA rAgAdithI-gneyothI atat chhe kemake AtmAne rAgAdithI-paragneyathI atadrUpamayatA chhe. AvI vAt! samajANun kAI...? ahA! A rIte tatpaNun ane atatpaNun evA banne viruddha dharmo ekI sAthe jemAn rahelA chhe evA AtmAno viruddhadharmatva svabhAv chhe.
samayasAr, parishiShTamAn gnAyak ane gney vachche tat-atat dharmonun varNan karyun chhe. gnAyak gnAyakasvarUpe potAthI chhe, ane gneyasvarUpathI-paragneyathI nathI em tyAn tat-atatbhAv kahel chhe. panchAdhyAyImAn em kahyun chhe ke-vastu vastupaNe potAthI tat chhe, ne paravastupaNe te atat chhe arthAt nathI. tyAn dravya-guN-paryAyamAn paN tat-atatpaNun utAryun chhe. aho! A to anekAntanun ekalun amRut chhe.
pratyek vastu potAthI chhe te tat, ane paravastupaNe nathI te atat; AvA tat-atat dharmo vastumAn ekI sAthe rahelA chhe evI vastunI viruddhadharmatvashakti chhe. anyamatamAn to A vAt chhe ja nahi. anyamatamAn to ek ja AtmA sarvavyApI chhe em mAne chhe, teo anekapaNun mAnatA nathI. parantu jagatamAn anant dravyo chhe. temAn pratyek dravya potAthI-potAnA svarUpathI chhe, ane te anant paradravyapaNe nathI Avo ja dravya-svabhAv chhe, vastusvabhAv chhe. ahIn AtmadravyanI vAt chhe, to kahyun ke-gnAn gnAnapaNe chhe, ne gneyapaNe nathI. A rIte tat-atatpaNun e AtmaniShTha AtmAnA dharmo chhe. ahA! gnAnasvabhAvI bhagavAn AtmA gneyanun-rAgAdinun gnAn kare chhe, paN gney-rAgAdi temAn chhe nahi, teno atat svabhAv rAgAdine-paragneyane andar praveshavA deto nathI. juo, A AtmAne jIvit rAkhanArun bhedagnAn! A to alaukik chIj chhe bApu!
panchAdhyAyImAn Ave chhe ke-tat-atat ane nitya-anityamAn shun pher chhe? tene, te chhe arthAt te-rUpathI-svarUpathI te chhe te tatpaNun chhe, ne tene, te nathI, arthAt pararUpathI te nathI te atatpaNun chhe. A tat-atat dharmo vastuniShTha trikALI svabhAv chhe. nitya-anitya dharmo to apekShit dharmo chhe. vastu dravyarUpathI trikAL chhe te nitya, ne paryAyarUpathI kShaNik chhe te anitya. Am nitya-anitya e apekShit dharmo chhe. Am bannemAn pher-pharak chhe.
ahIn kahe chhe-AtmAmAn ek sAthe be viruddha shaktio rahe chhe evI enI viruddhadharmatvashakti chhe. gnAn potAthI chhe, gneyathI nathI-Am je chhe te nathI em virodh thayo; paN AvA viruddha dharmo ekI sAthe avirodhapaNe vastumAn rahe chhe evI AtmAnI viruddhadharmatvashakti chhe. A guN chhe, tenI pariNamanarUp paryAy chhe. jyAre nitya- anitya to apekShit dharmo chhe. dravya kAyam rahevAnI apekShA nitya kahevAy, nitya koI guN nathI, tem tenI koI paryAy hotI nathI. tathA paryAy palaTe chhe e apekShA vastu anitya kahevAy. anitya koI guN nathI, ane tenI paryAy thAy chhe em paN vastu nathI. nitya-anitya apekShit dharmo chhe.
AtmAnI viruddhadharmatvashakti chhe te teno svabhAv-guN chhe. shakti kaho, guN kaho ke svabhAv kaho-ek ja vAt chhe. A shaktinun tat-atatpaNe pariNaman paN chhe. potAnA gnAnapaNe gnAn rahe chhe, agnAnapaNe thatun nathI; vItarAgatA