134 ] [ pravachan ratnAkar bhAg-3
shAstramAn Ave chhe ke-jIvanun upayogalakShaN nitya chhe. paN nitya upayog-lakShaNano nirNay karanAr paryAy chhe. upayog arthAt jANavAnA svabhAv vaDe bhagavAn AtmA rAgAdi bhAvothI bhinna chhe, judo chhe. parantu rAgAdithI AtmAne judo karanAr guN nathI, paN anubhUtinI paryAy chhe. 49 mI gAthAmAn avyaktanA bolamAn Avyun hatun ke-‘chitsAmAnyamAn chaitanyanI sarva vyaktio nimagna (antarbhUt) chhe mATe avyakta chhe.’ bhagavAn AtmAmAn paryAyo antarlIn chhe. parantu paryAyo jemAn antarlIn chhe evA avyaktano nirNay to vyakta paryAy ja kare chhe.
ahIn kahe chhe ke dUdh ane jaL ek jagyAe paraspar vyApIne avagAh sambandh hovA chhatAn, dUdhanA guNathI-lakShaNathI joIe to jaLathI dUdh jUdun chhe em jaNAy chhe. tem AtmA ane puNya, pAp, dayA, dAn, vrat, AdinA vikalpo avagAh sambandhanI apekShAe ek jagyAe vyApelA hovA chhatAn, svabhAvanI shaktithI joIe to, AtmA gnAnaguN vaDe rAgAdithI judo chhe, adhik chhe, em jaNAy chhe. rAgathI bhinna paDIne pariNati jyAre gnAyak upar lakSha mAnDe chhe tyAre te uddhat (svatantra) pariNati vaDe AtmA rAgathI bhinna kharekhar anubhavAy chhe. A rAgathI-parathI bhinna-adhik chhun evo anubhav guNamAn kayAn chhe? evo anubhav to paryAyamAn chhe.
jem draShTAntamAn ‘svalakShaNabhUt dUdhapaNun-guN’ em lIdhun hatun tem siddhAntamAn ‘svalakShaNabhUt upayog-guN em lIdhun chhe. A AtmA ane puNya-pAp, guNasthAn Adi bhAvo ek avagAhanAe vyApelA hovA chhatAn, svalakShaNabhUt upayog-guNathI jotAn, arthAt pariNati antaramAn DhaLe chhe tyAre, te bhAvo gnAnathI-AtmAthI bhinna jaNAy chhe. tethI A sarva anya bhAvo paryAyamAn chhe chhatAn dravyamAn nathI em kahe chhe. AvI vAto chhe! Am AtmA sarva dravyothI ane sarva bhAvothI adhikapaNe pratIt thAy chhe.
jem dUdhanA mIThAsh guN vaDe, dUdh tathA jaL ek jagyAe vyApelAn hovA chhatAn, dUdh jaLathI bhinna jaNAy chhe. tem bhagavAn AtmA gnAn-upayog guN vaDe, svabhAvabhAv vaDe parathI bhinna dekhAy chhe. paN te jANe chhe to paryAy. arthAt AtmA parathI judo chhe evo nirNay paryAy kare chhe. A gnAnaguN vaDe bhagavAn AtmA parathI judo chhe evo jene anubhUtinI paryAyamAn nirNay thayo chhe tene AtmA judo chhe em kharekhar jANavAmAn Ave chhe, kAraN ke trikAL je upayog guN chhe emAn jANavun kayAn thAy chhe? dravya-guN to dhruv, kUTastha chhe, akriy chhe. emAn koI kriyA, pariNaman, badalavun nathI. kriyA to