286 ] [ pravachan ratnākar bhāg-7
vikār je thāy chhe temān potānī ja bhūl chhe, te potāno ja aparādh chhe, karmano kāī doṣh nathī. potānā ūndhā puruṣhārthathī vikār-rāg thāy chhe ane savaḷā puruṣhārthathī te ṭaḷī jāy chhe. tyān agnānī jīv rāgano kartā thāy chhe ane gnānī kartā thato nathī. gnānīne kiñchit rāganun pariṇaman chhe temān chāritramohanā uday nimitta chhe em ahīn kahe chhe.
have kahe chhe-‘te ichchhāne gnānī karmanā udayanun kārya jāṇe chhe.’ joyun? bhāṣhā juo! ek shuddha chaitanyasvabhāvanī draṣhṭinī apekṣhāe rāg potāno (-jīvano) svabhāv nathī ane te svabhāvanun kārya paṇ nathī. māṭe ā apekṣhāthī ‘ichchhāne gnānī karmodayanun kārya jāṇe chhe’-em kahyun chhe.
prashnaḥ– to āmān to rāgarūpī kārya karmathī thāy chhe em āvyun? samādhānaḥ– bhāī! rāgarūpī kārya potānun (-svabhāvanun) nathī te apekṣhāe ām kahyun chhe. bākī rāg chhe to potānī paryāyanun kārya; parantu te potānā svabhāvanun kārya nathī ane nimittanā saṅge thayun chhe to te apekṣhāe te karmodayanun kārya chhe em kahyun chhe. ahā! pote svatantra kartā thaīne ichchhārūpī kārya kare chhe, chhatān potānā svabhāvamān te ichchhā nathī te kāraṇe, je ichchhā utpanna thaī chhe te karmanun kārya chhe em jāṇīne gnānī teno nāsh karī de chhe. ahā! vītarāg jain parameshvarano mārga bahu sūkṣhma chhe bhāī! bahu puruṣhārtha vaḍe samajāy tevo chhe.
ahā! ek bāju ‘janmakṣhaṇ’ kahe arthāt je samaye je rāg utpanna thāy chhe te tenī janmakṣhaṇ chhe, utpattikāḷ chhe, te karmathī utpanna thāy chhe em nathī-em kahe ane vaḷī kahe ke-ichchhāne gnānī karmodayanun kārya jāṇe chhe; ahā! ā te kevī vāt! bhāī! jyān je apekṣhāe kathan chhe tyān te apekṣhā samajī yathārtha jāṇavun joīe.
ahīn kahe chhe-hun to shuddha chaitanyasvabhāvamay ātmā chhun. ahā! sat evā mārā ātmānun sattva to gnān ane ānand chhe arthāt ek gnān ane ānandanā svabhāvathī bharelo hun bhaṇḍār chhun. to mārun je pariṇaman thāy te to gnānanun ja pariṇaman thāy chhe, svabhāvanun ja pariṇaman thāy chhe. have temān rāganun pariṇaman kayān āvyun? e to rahī gayun kayāny bahār. to te rāganun pariṇaman karmodayanun kārya chhe em jāṇī bhedagnānapūrvak tene gnānī chhoḍī de chhe. samajāṇun kāī...?
have kahe chhe-‘rog samān jāṇī tene maṭāḍavā chāhe chhe.’ juo! gnānīne ichchhā āve chhe paṇ tene te rog samān jāṇe chhe. eṭale shun? ke jem rogane sau dūr karavā ichchhe tem gnānī ichchhāne dūr karavā-maṭāḍavā ichchhe chhe. ‘ichchhā pratye anurāgarūp