samayasār gāthā-214 ] [ 301 gnānī chhe, ane te sarva parabhāvone hey jāṇe chhe. ane tethī tene ā bhāvo mārā chhe ane tene hun meḷavun em ichchhā thatī nathī. āvī vāt chhe.
paṇḍit shrī ṭoḍaramalajīnā vakhatamān bra. rāyamalajī thaī gayā chhe. temaṇe ‘charchā saṅgrah’ nāmanā pustakamān kahyun chhe ke-
prashnaḥ– ātmā hī ke dhyānase mokṣha honā kahī so kāraṇ kahā? mokṣha to ek vītarāg bhāvason hoy hai, so vītarāg bhāv koī hī kāraṇ kar huā chāhie. ek ātmā hī ke dhyānakā kahā prayojan hai? tākā uttaraḥ-
uttaraḥ– yah tarka tainne kahī so satya hai. vītarāg bhāvonse hī mokṣha hoy hai yāmen to sandeh nāhīn parantu vītarāg bhāv kāraṇ ke binā hoy nāhīn yah niyam hai.
jaise ek lohekā piṇḍ agni viṣhen ḍāriye tab vah lohekā piṇḍ taptāyamān uṣhṇatāko prāpta hoy hai aur agni mān̐hi te kāḍhi pheri agni viṣhen hī ḍāriye to trikāl uṣhṇatā ko chhān̐ḍi shītalatāko prāpta hoy nāhīn-aur agni mān̐hi son kāḍhi sūrya ke tāp viṣhen dhariye to sarva prakār sampūrṇa shītal hoy nāhīn, kiñchit uṣhṇatā liye rahe hī-aur yadi jal viṣhen golāko kṣhepiye to tatkāl antarmuhūrtamen shītal hoy.
aise hī ātmā chidrūp piṇḍako kaṣhāyoṅkā kāraṇ putra-putrī-strī-dhan-sharīrādi ashubh kāraṇ viṣhen upayogako lagāīye to tīvra kaṣhāy utpanna hoy aur pheri viṣhayabhogakī sāmagrī viṣhen upayogako lagāīye to trikāl viṣhen kaṣhāy shānta hoy nāhīn, aur dev-guru-dharma-dān-tap-shīl-sanyam-tyāg-pūjā-sāmāyik-dayā ādi viṣhen pariṇām lagāīye to mandakaṣhāy hoy aur ṣhaṭdravya-navapadārtha-pañchāstikāy-sapta tattva - guṇasthān-mārgaṇā-karmakāṇḍakā chintavan karai to visheṣh atyant mandakaṣhāy hoy, aur ātmā ke guṇaparyāy viṣhen upayog lagāye to param shukla leshyā hoy, bahuri ātmākā abhedarūp avalokan karai to sarva prakār vītarāg bhāv hoy hai. vītarāg bhāvon se mokṣha hoy hai.’’ (hindī ātmadharma, jānyu. 1977).
shun kīdhun? ke vītarāgabhāvathī mokṣha thāy chhe; ane e vītarāgabhāv kevī rīte utpanna thāy chhe? to kahe chhe-strī-putrādi prati lakṣha karo to tīvra kaṣhāy thāy chhe. dev- guru-shāstra prati lakṣha karo to mand rāg thāy chhe ane svasvarūp sambandhī-dravya-guṇ-paryāy sambandhī bhed-vichār karo to atyant mand rāg thāy chhe. paṇ emān vītarāgatā kayān āvī? na āvī. vītarāgatā to chidānandamay vītarāgasvabhāvī shuddha ātmānā āshraye thāy chhe arthāt shuddha chaitanyasvabhāvī ātmāne ja kāraṇ banāve to