38ḥ pravachan ratnākar bhāg-11
‘svarūp (-ātmasvarūpanī) rachanānā sāmarthyarūp vīryashakti’ ahāhā...! ātmāmān jem gnān guṇ chhe tem vīrya nāmano ek guṇ chhe. ā putra-putrī thavānā nimittarūp je sharīranun vīrya-jaḍ vīrya chhe tenī ahīn vāt nathī. vīrya eṭale baḷ nāmanī ātmāmān ek shakti chhe. ā shakti vaḍe ātmā baḷavān chhe. ahāhā...! potānā svarūpanī rachanā kare-svarūpane dhārī rākhe evo je ātmāno svabhāv te vīryashakti chhe.
ahāhā...! vīryashaktino svabhāv ātmānā svarūpanī rachanā karavāno chhe. shun kīdhun? gnān, darshan, ānand, prabhutā, svachchhatā ādi anant guṇo te ātmānun svarūp chhe. ahāhā...! anant guṇano svāmī ātmā anantanāth bhagavān chhe. tenī samyagdarshan, samyaggnān, samyagchāritra, anākuḷ atīndriy ānand, samyak vīrya ityādi nirmaḷ paryāyane rache te vīryashaktinun kārya chhe. paṇ rāganī rachanā kare, ke jaḍanī-sharīranī, makānanī, samājanī ke deshanī rachanā kare te ātmānī vīryashaktinun kārya nahi. bhāī! ātmāmān je baḷashakti-vīryashakti chhe te nirmaḷ svasvarūpanī rachanā karavānā sāmarthyarūp chhe; ane jaḍanī rachanā to jaḍanī shaktinun kārya chhe. samajāṇun kāī...?
juo, nemināth bhagavān gr̥uhasthadashāmān hatā tyārano ek prasaṅg purāṇamān varṇavelo chhe. shrīkr̥iṣhṇa-vāsudevanī rājasabhāmān ek vār charchā nīkaḷī ke ahīn sauthī baḷavān koṇ? koī kahe pāṇḍavo baḷavān chhe, bījo kahe ke baḷabhadra baḷavān chhe, trījo kahe ke shrīkr̥iṣhṇa-vāsudev baḷavān chhe, chotho kahe ke dharmarājā baḷavān chhe. evāmān te ja vakhate rājasabhāmān nemikumār padhāryā. tyāre baḷabhadre kahyun ke-badhā baḷavān bhale ho, paṇ nemikumāranā tole nahi; nemikumār bāvīsamā tīrthaṅkar chhe ane te ja saumān baḷavān chhe. shrīkr̥iṣhṇane ā vāt ruchi nahi; eṭale temaṇe nemikumārane kustī karīne potānun baḷavānapaṇun sābit karavā āhyān āpyun. nemikumāre kahyun-bandhuvar! moṭābhāīnī sāthe kustī na karāy, paṇ baḷanī parīkṣhā ja karavī chhe to ā māro pag ahīnthī tame khaseḍī do. shrīkr̥uṣhṇe ghaṇī mahenat karī, paṇ te nemikumārano pag khaseḍī shakayā nahi. pachhī nemikumāre potānī ṭachalī āṅgaḷī sīdhī karī kahyun-ā mārī ṭachalī āṅgaḷī vāḷī āpo. shrīkr̥iṣhṇa ṭachalī āṅgaḷī par pūrī tākātathī ākhā ṭīṅgāī gayā, paṇ āṅgaḷī vaḷī nahi. paṇ ā to sharīranun -jaḍanun baḷ bāpu! temān ātmāne kāī nahi. nemikumār to tyārey jāṇatā hatā ke ā sharīrabaḷ te hun nahi, ne ā kasoṭīno vikalpa uṭhayo tey hun nahi. hun to nij chaitanyasvarūpane dhāraṇ karanārī vīryashakti jenun baḷ chhe evo svarūpanī rachanārūp tene shaktinun phaḷ-kārya pragaṭ nahotun; paṇ jyān nij vīrya shaktino mahimā lāvī shaktimān dravyamān antardraṣhṭi karī ke tatkāl svarūpanī rachanā karanārun vīrya paryāyamān pragaṭ thayun. ahāhā...! ā rīte dravyamān vīrya, guṇamān vīrya ne paryāyamān vīrya-em dravya-guṇ-paryāy traṇeyamān vīryashakti vyāpak thāy chhe, ane nirmaḷ gnān, ānand, sukh, prabhutā, jīvatva, svachchhatva ādi anantaguṇasvabhāvonī paryāyanī rachanā kare chhe. ahāhā...! āvī chhe ā vīrya shakti! samajāy chhe kāī...!
oho! kevaḷī paramātmāe batāvelo paramātmā thavāno mārga ahīn santo prasādarūpe khullo kare chhe. ahā! jem bāḷakanī mātā tene suvāḍavā tenī prashansānān madhur hālaraḍān gāy chhe ke-
‘dīkaro māro ḍāhyo ne pāṭale besī nāhyo’-ityādi. tem ahīn santo-kevaḷīnā keḍāyatīo-agnānīone jagāḍavā tenī (ātmānī) prashansānā madhur gīt gāy chhe. kahe chhe-jenī sphuraṇā thatān tun traṇalokano nāth thāy evī vīryashaktino svāmī tun bhagavān chho. jāg re jāg! jāgavānā tāre ā avasar āvyā chhe. bhagavān! tāre bhagavān thavānā avasar āvyā chhe; ityādi.
ame nānī ummaramān vaḍodarāmān ek nāṭak joyelun. ‘anasūyā’nun nāṭak hatun. anasūyā satī gaṇātī. te ek andh bāhmaṇane paraṇī hatī. tene ek bāḷak thayun. te potānā bāḷakane suvāḍavā pāraṇun jhulāvī mīṭhī halake gātī- ‘beṭā!
‘he putra! tun shuddha chho, gnānī chho, udāsīn chho, nirvikalpa chho.’ -ām vakhāṇ karatī. ā to e vakhatanān nāṭako