pa2ḥ pravachan ratnākar bhāg-11 chhe. ahā! ekapaṇe rahīne anant guṇasvabhāvomān vyāpe evun ātmānun vibhutva chhe. ahīn gnānanun draṣhṭānt āpyun chhe ne! ke gnānarūpī ek bhāv sarva bhāvomān vyāpe chhe. tevī rīte ek bhāvarūp vibhutva sarva bhāvomān ne ātmadravyamān vyāpe chhe. ā rīte vibhutva svabhāv vaḍe ātmā vibhu arthāt sarvavyāpak chhe, ne ātmānā pratyek guṇ paṇ vibhu arthāt sarvavyāpak chhe.
anyamatamān ātmā ākhā vishvamān sarvavyāpak chhe em mānavāmān āve chhe. teo ākāshamān (lokālokamān) sarvatra bhagavānano-ek brahmano vās chhe em māne chhe, paṇ bhāī! evī ātmavastu nathī. ahīn to potānā sarva- anantā guṇ-paryāyomān vyāpak evo ātmā vibhu arthāt sarvavyāpak chhe em vāt chhe. bhāī! pratyek ātmavastu potānā svarūpane chhoḍīne potānā asaṅkhyapradeshī kṣhetranī bahār kayāny (anya dravyamān) vyāpato nathī. ahāhā...! āvo bahāranā sarva paradravyothī bhinna ane andar sarva anant guṇaparyāyomān vyāpak evo ātmā vibhu svabhāvī chhe.
to stutimān-bhaktāmar stotra ādimān-bhagavānane vibhu kahyā chhe ne? he nāth! āp vibhu chho-em kahyun chhe ne?
samādhānaḥ– hā, kahyā chhe; paṇ e to ātmānī vibhutvashaktinī apekṣhāe kahyā chhe. bhagavān kāī lokālokamān vyāpī rahyā chhe ane māṭe teo vibhu chhe em nathī. e to vibhutva svabhāvanī pragaṭatā thatān potānā sarva anantā guṇ-paryāyomān bhagavān vyāpak chhe e apekṣhāe bhagavān āp vibhu chho. em kahyun chhe. bhāī! lokālokamān vyāpe evun kāī ātmānun vibhutva nathī, paṇ potāmān rahīne lokālokane sahaj jāṇī le evun ātmānun vibhutva chhe. ahāhā...! kevaḷagnān potāmān rahīne (prasarīne) ākhā lokālokane jāṇī le tevun enun vibhutva chhe. āvī vāt chhe. samajāṇun kāī...?
aho! ā vibhutvashakti to ajab chhe. vibhutva svabhāv vaḍe jem ātmā vibhu chhe tem tenā anantā guṇ- pratyek vibhu chhe. gnān vibhu, darshan vibhu, chāritra vibhu-em darek guṇ vibhu chhe. gajab chhe ne! jem astiguṇathī badhā (anantā guṇ) astirūp chhe tem vibhutva guṇathī badhā vibhusvarūp chhe. jem astitva guṇ vyāpīne badhāne astirūp kare chhe tem vibhutva guṇ vyāpīne badhāne vibhutva arpe chhe. aho! āvī potānī vibhutvashaktine jāṇī, ā shakti ane ā shaktivān dravya evā bhedanun lakṣha chhoḍī abhed akhaṇḍ ek shaktivān dravya par draṣhṭi karavī te samyagdarshan chhe. ā dharma pragaṭ karavānī rīt chhe. bhāī! shaktio no bhed chhe te jāṇavā māṭe chhe, paṇ samyagdarshan pragaṭ karavā māṭe to bhedanun lakṣha maṭāḍī abhedanī antardraṣhṭi karavī e ja sādhan chhe.
juo, dravyamān-ātmavastumān sarva shaktio akram arthāt ek sāthe rahelī chhe, ane paryāyo kramasar ek pachhī ek sunishchit thāy chhe. ahā! gnānanī paryāy kramabaddha ek pachhī ek thāy chhe tem darek guṇanī paryāy kramabaddha ek pachhī ek thāy chhe. have keṭalāk āmān tarka kare chhe ke-“kevaḷagnānanī apekṣhāe to darek paryāy niyat kramabaddha chhe e vāt barābar chhe, parantu shrutagnān alpa chhe, māṭe shrutagnānanī apekṣhāe paryāy kramabaddha thāy e vāt barābar nathī. bāhya sādhano vaḍe jevo puruṣhārtha kare tevī paryāy thāy, kramabaddha nahi.” khāniyā tattvacharchāmān āvo tarka thayelo chhe, tenun samādhān paṇḍit shrī phūlachandajīe barābar karelun chhe. are bhāī! shakti ane shaktivān dravya evā bhedanun lakṣha maṭāḍī abhed ek trikāḷī gnāyakasvabhāv sanmukh thāy tyāre samyagdarshan pragaṭ thāy chhe ane tyāre sāthe ja bhāvashrutagnān pragaṭ thāy chhe. ā bhāvashrutagnān kevaḷagnānane anusare chhe tethī shrutagnānamān paṇ sarva paryāyo kramabaddha thāy chhe evo nirṇay hoy chhe. ahā! kevaḷagnānamān je vastuvyavasthā bhāsī tenāthī anya prakāre (viparīt) (vastuvyavasthā) shrutagnānamān bhāse to te shrutagnān kevun? te shrutagnān nathī, e to mithyāgnān ja chhe.
bhāī! ame to ahīn varṣhothī kahīe chhīe ke-pratyek dravyanī pratisamay je je paryāy thāy chhe te te kramabaddha- kramaniyamit pragaṭ thāy chhe. pratyek samaye je paryāy thavāyogya hoy te ja tyān kramaniyamit pragaṭ thāy chhe. temān kāī āghumpāchhun ke āḍunavaḷun thavāno savāl ja nathī. bhāī! ā to bhagavān kevaḷīnun pharamān chhe. jem motīnī māḷāmān jyān jyān je je motī chhe te tyān tyān (prakāshe) chhe; tene āghāmpāchhān karavā jāy to māḷā tūṭī jashe. tem darek dravyanī pratyek paryāy traṇe kāḷe je thavānī chhe te ja pragaṭ thāy chhe, temān āghumpāchhun karavā jāy to paryāyano kram tūṭī jashe ane akhaṇḍ dravya siddha nahi thāy. (arthāt mithyātva ja raheshe).