86ḥ pravachan ratnākar bhāg-11
bhāī! vītarāg sarvagnadev em kahe chhe ke-mārā gnānamān tun gney tarīke jaṇāvālāyak chho, paṇ māro tun kāī nathī, vaḷī hun paṇ par kevaḷagnānī jīvanā gnānamān pramey thavāne lāyak chhun, paṇ teno hun kāī nathī. āvo vastusvabhāv chhe bhāī!
keṭalāk strīne ardhāṅganā kahe chhe ne! dhūḷey ardhāṅganā nathī sāmbhaḷane, e to tārā gnānanun paragney chhe. te gneyanun gnān kare evī je gnānanī pariṇati chhe te tārī chhe, kem ke svaparane jāṇavāno ātmāno svabhāv chhe. paragneyanun kārya kare ke paragney potānā thaī jāy evo ātmāno svabhāv nathī. ahā! āvo vastu-svabhāv jeṇe yathārtha oḷakhyo te nyāl thaī jāy evī ā vāt chhe.
lokone ā vāt sūkṣhma paḍe chhe, paṇ ā mūḷ mudanī vāt chhe. paranā guru thavun ke paranā shiṣhya thavun e kāī ātmāno svabhāv nathī. shaktinun paryāyamān pariṇaman thayun enī ā vāt chhe. shakti dravyamān guṇapaṇe to trikāḷ paḍī chhe, paṇ dravyasvabhāvanī draṣhṭi thatān shaktinun pariṇaman paryāyamān thāy chhe. te paryāyamān bahāranā anant gneyo jaṇāy chhe. paṇ te gneyo mārā chhe em koī māne to evun kayān chhe? e to tadna viparīt draṣhṭi chhe. bījā jīvane kevaḷagnān pragaṭayun hoy vā mati-shrutagnān hoy-tenā gnānamān gney thaīne gnānākārone grahaṇ karāvāno tāro svabhāv chhe, paṇ parano tun thaī jā evo tāro svabhāv nathī. bhagavān! tun ek gnātā-draṣhṭā chho; bas ā vāt ahīn visheṣhapaṇe siddha kare chhe.
ahā! samyagdraṣhṭi jīvane antaramān evī pratīti thaī chhe ke-sarva paragneyo-sharīr, man, vāṇī, karma, bhāvakarma, rāgādi badhā mārā gnānamān jaṇāvālāyak chhe; vyavahār ratnatrayano vikalpa uṭhe te paṇ paragneyapaṇe gnānamān jaṇāvālāyak chhe, paṇ temān svāmitvanī buddhi nathī. have lokone ānā ja moṭā vāndhā chhe, em ke-vyavahār-shubharāg mokṣhano mārga chhe-em teo māne chhe. paṇ ahīn tenī nā pāḍe chhe. shubharāg paṇ paragney chhe, anātmā chhe. te gneyane grahaṇ karavāno eṭale ke jāṇavāno ātmāno svabhāv chhe. 12mī gāthāmān paṇ āvī gayun ke vyavahāranay jāṇelo prayojanavān chhe. 11mī gāthāmān paṇ āvī gayun ke-potāno ek trikāḷī gnāyakabhāv satyārtha chhe, kem ke tenā āshraye samyagdarshan ne dharma thāy chhe. chārekorathī dekho to ā ek ja siddhānt siddha thāy chhe. samyagdraṣhṭine je rāgānsh bākī chhe te tene paragney tarīke gnānamān jāṇavālāyak chhe paṇ; rāg māro chhe, vā rāgathī gnān thāy chhe em nathī. ahā! rāgathī bhinna paḍī vītarāg thavā nīkaḷyo chhe te rāgane potāno kem jāṇe? ne rāgane bhalo kem māne? rāg to enā gnānanun gney chhe bas. bākī rāg rāgapaṇe rāgamān chhe, ne gnān gnānapaṇe gnānamān chhe. (paraspar kāī levādevā nathī). samajāṇun kāī...? (rāgathī gnān nahi, ne gnānathī rāg nahi.) āvī vāt chhe bāpu!
āchāryashrī amr̥utachandrasvāmī kahe chhe-je samaye jeṭalo rāg hoy chhe te te samaye vyavahāre jāṇavālāyak chhe. bāramī gāthānī ṭīkāmān ‘तदात्वे’ shabda paḍayo chhe, eṭale ke te te kāḷe rāg jāṇavālāyak chhe. eṭale shun? ke rāg mārā gnānanun gney chhe em kahevun e vyavahār chhe. vāstavamān te te kāḷe gnānanī sva-par-prakāshak paryāy svayam potāthī pragaṭ thāy chhe, ane temān rāg paragneyapaṇe jaṇāy chhe bas. rāg gney chhe māṭe gnānanī paraprakāshak paryāy pragaṭ thāy chhe em nathī. svaparane jāṇavānī gnānanī kramavartī paryāy potānā sāmarthyathī pragaṭ thāy chhe, rāganā-nimittanā kāraṇe pragaṭ thāy chhe em nathī.
are bhagavān! tāro mārga to jo. ahā! tārī chīj andar evī chhe ke je samaye rāg āvyo te samaye te rāg sambandhī gnān thāy evo tāro svabhāv chhe. tathāpi te rāgathī gnānanī paryāy utpanna thāy chhe em chhe nahi; gnānanī paryāy potāthī ja utpanna thāy chhe. temān gneyanun-rāganun gnān thayun em kahevun vyavahār chhe. vaḷī gnānanī dashāno jāṇanār hun chhun-e paṇ bhedarūp vyavahār chhe. hun to ek gnāyak chhun. ahāhā...! evun andar pariṇaman thaī gayun tyān gnāyak thaī gayo. sūkṣhma vāt chhe bhāī! andar je gambhīratā bhāse chhe eṭalun badhun kahevānun bane nahi, kem ke shabdonī eṭalī tākāt nathī. bhagavān kevaḷīe ane digambar santoe je kahyun chhe tenī uṇḍap apār chhe. are! bhagavānanā ane kevaḷīnā keḍāyatī digambar santonā ahīn ā kāḷe virah paḍayā! potānā gnānamān paravastu gney chhe ane paranā gnānamān pote gney chhe-evī jīvanī pramāṇ-pramey shaktine je yathārthasvarūpe māne tene antaramān shaktivān dravyanī pratīti thāy chhe, ane tenun nām samyagdarshan chhe.
ahā?n ahīn ā pariṇamya-pariṇāmakatva nāmanī shaktinun varṇan chāle chhe. āchārya shrī jayasenāchāryadev kahe chhe ke ekadhārāe ek shakti ke ek bhāv jo yathārtha samaje to badhā bhāv yathārtha samajī jāy evun ā vastusvarūp chhe.