106ḥ pravachan ratnākar bhāg-11
dravyanā svabhāvabhūt dhrauvya-vyay-utpādathī āliṅgit astitvamātramayī pariṇāmashakti chhe. dhrauvya-vyay- utpādane āliṅgan karavun e dravya-svabhāv chhe. dravya potānā guṇaparyāyarūp dharmone chumbe chhe, paṇ dravya parane chumbatun nathī. tethī karme jīvane herān karyo chhe e mānyatā barābar nathī; kemake karmano uday jīvanā vikārane aḍato nathī, ne jīvano vikār karmanā bandhane aḍato nathī. jīv potānā ulaṭā pariṇamananī yogyatāthī chār gatimān rakhaḍe chhe. ahā! tārī ashuddhatā paṇ moṭī ane shuddhatā paṇ moṭī-em anubhavaprakāshamān kahyun chhe. potānī ashuddhatāthī jīv rakhaḍe chhe, karmanā kāraṇe rakhaḍe chhe em nathī. ahā! tīrthaṅkaradevanī om vāṇī jīve anant vār sāmbhaḷī chhe, paṇ ene tattvadraṣhṭi thaī nahi, potānā pariṇām dravya sanmukh vaḷyā nahi te teno potāno doṣh chhe, temān karmano uday bīlakul kāraṇ nathī. (karmano uday to nimittamātra chhe).
chiddavilās pā. 33 upar pariṇāmashaktinā varṇanamān kahyun chhe ke-“ek abhed vastumān sarva siddhi chhe, jem chandra ane chandrano prakāsh ek ja chhe. sāmānyatāthī nirvikalpa chhe; visheṣhatāthī shiṣhyane pratibodh karavāmān āve tyāre jem jem shiṣhya, gurunā pratibodhavāthī guṇanun svarūp jāṇī jāṇīne visheṣh bhedī thato jāy tem tem te shiṣhyane ānandanā taraṅg uṭhe, te samaye vastuno nirvikalpa āsvād kare. ā kāraṇe guṇ-guṇīno vichār yogya chhe. guṇanā visheṣhane (pariṇām) kahyā chhe; ā pariṇāmathī ja utpād-vyay vaḍe vastunī siddhi chhe em kahīe chhīe. ” ām bhed dvārā abhedanun gnān karāvavānun prayojan chhe.
ā shaktinun pariṇaman dravyamānthī uṭhe chhe, guṇamānthī nahi, kemake guṇ dravyanā āshraye chhe, guṇanā āshraye guṇ nathī. vaḷī guṇaparyāyavāḷun dravya chhe em kahyun chhe tyān paryāyavāḷun dravya ja kahyun (paṇ) guṇ na kahyo. ām guṇabhedanī vāsanā maṭāḍī dravyadraṣhṭi karāvī chhe.
prashnaḥ– jo em chhe to ā shaktione judī judī samajavānī kasarat shun kām karavī? uttaraḥ– are bhāī! ā shaktio yathārtha samaje to antaramān ānandanā taraṅg uchhaḷe evī svabhāvadraṣhṭino puruṣhārtha jāgrat thāy chhe. ā samajavun te khālī ‘kasarat’ nathī, paṇ anant kāḷano thāk utāravānā puruṣhārthano mārag chhe bāpu! ekek shaktine yathārthapaṇe samajī shaktivān dravyanī draṣhṭi kare tyān abhed ek gnānamātra vastu ātmānun pariṇaman thāy chhe ne bhegī temān anantī shaktio ek sāthe uchhaḷe chhe. ā rīte anant guṇathī abhed nij ātmavastunī draṣhṭi karāvavā ā shaktionun varṇan chhe. vastu-ātmā svabhāvathī anekāntamay kevī rīte chhe arthāt temān anant dharmo kaī rīte chhe te spaṣhṭa jāṇavā-samajavā āchāryadeve ahīn shaktionun varṇan karyun chhe. tyān bhedavāsanāmān na rokāvun, kemake bhedanā lakṣhe samyagdarshan ādi nirmaḷ paryāy pragaṭatī nathī. āvī vāt!
have āvī tattvagnānanī vāt sūkṣhma paḍe eṭale atyāre to loko bahāramān-sthūḷ rāgamān rokāī gayā chhe. vrat karo, dayā pāḷo, tap karo, bhakti karo-ityādi ācharaṇamān dharma thavānun mānī tyān rokāī gayā chhe. paṇ e to badho shubharāg chhe bhāī! e to bandhanun ja kāraṇ chhe. enāthī tun dharma thavānun māne e to mithyābhāv chhe.
prashnaḥ– to gnānī paṇ dayā, dān, vrat, tap, bhakti ādi ācharaṇ kare chhe ne? uttaraḥ– are bhāī! asthānanā rāgathī ne ashubhathī bachavā māṭe gnānīne dayā, dān, vrat ādino shubharāg āve chhe, paṇ tene te hey māne chhe. gnānī tene dharma ke dharmanun sādhan mānatā nathī. gnānīnī pariṇatimān vratādi vyavahār bhale ho, chhatān paṇ enāthī judun shuddhatānun pariṇaman tene antaraṅgamān varte chhe; te shuddhatāmān tanmay chhe, ne rāgamān atanmay chhe. kharekhar tene svabhāv sanmukhī utpād-vyayamān nirmaḷatā thaī chhe, ne temān rāgano pravesh nathī; rāg to bhinna gneyapaṇe rahī jāy chhe, ne tenun gnān svakāḷamān samāy chhe. rāg te chaitanyano svakāḷ nathī, parakāḷ chhe, parapariṇati chhe. ahāhā...! gnān ne rāg-banne samakāḷe ne samakṣhetre hovā chhatān ek (-gnān) svakāḷ ane bījo parakāḷ. aho! kevun sūkṣhma bhedagnān! ā to alaukik vītarāgī vignān bhāī! je gnānīne pragaṭ thayun hoy chhe. agnānī to rāgane upādey māne chhe. ām vratādi hovā chhatān gnānī-agnānīnā abhiprāyamān ghaṇo pher chhe. āvī vāt! samajāṇun kāī!
have keṭalāk to samajyā vinā vrat-paḍimā laī le chhe; be, pāñch, agiyār paḍimā-are, jo paḍimā pandar hoy to agnānī jīvo pandar paḍimā paṇ laī le. kemake temane paḍimānā svarūpanīy khabar nathī, ne nij chaitanyavastunā