184ḥ pravachan ratnākar bhāg-11 samyakchāritranī paryāy, kevaḷagnānanī paryāy-em kramavartī pragaṭelī nishchit nirmaḷ paryāy te siddharūp bhāv chhe.
anantaguṇ-svabhāvano piṇḍ prabhu ātmā chhe. tenī antardraṣhṭi karī pariṇamatān nirmaḷ paryāyarūp karma prāpta thāy chhe. ā ātmānun karma chhe. ‘karma’ kahetān ahīn jaḍ dravyakarma ke rāgādi bhāvakarmanī vāt nathī. te ātmānun karma nathī, paṇ chaitanyasvabhāvamānthī je samyagdarshan ādi nirmaḷ paryāyanī prāpti thāy te ātmānun karma chhe. trikāḷī shuddha dravyanā āshraye kṣhaṇe kṣhaṇe je nirmaḷ nirmaḷ bhāv pragaṭ thāy chhe te prāpta thato siddharūp bhāv chhe. vastumān shaktirūpe trikāḷ bhāv chhe te vyakta paryāyarūpe pragaṭatān tene siddharūp bhāv kahyo chhe. samyagdarshanādi badhī paryāyo ā rīte siddharūp bhāv chhe. ā prāpta thato siddharūp bhāv te ātmānun karma chhe, ane ātmā potānī shaktithī te-rūp thāy chhe evī tenī karmashakti chhe. āvī vāt! samajāṇun kāī...?
ahāhā...! ‘prāpta karāto...’ joyun? ‘prāpta karāto’-em kahyun chhe, matalab ke je samaye je paryāy prāpta thavā yogya hoy te samaye te ja paryāy utpanna thāy chhe. tene ahīn prāpta karāto siddharūp bhāv kahel chhe. ahāhā...! puruṣhārthathī prāpta karāto evo je siddharūp bhāv te-mayī ek karmashakti jīvadravyamān chhe. anant guṇ-shaktino āshray ātmadravya chhe, ne dravyanā āshraye puruṣhārtha chhe. ām svadravyanā āshraye prāpta karāto evo je siddharūpabhāv te-mayī karmashakti chhe. vartamān nirmaḷ paryāyanī prāptirūp karma te karmashaktinā kāryarūp chhe; te vyavahāraratnatrayanun kārya nathī, ne te pūrvaparyāyanun paṇ kārya nathī. anya bhinna kārako to kayāny dūr rahī gayā. jhīṇī vāt bhāī! kahe chhe-karma nāmanī jīvamān ek shakti chhe jethī dravyanā āshraye sahaj ja nirmaḷ paryāyanī prāpti thāy chhe.
juo, ‘karma’ shabda chār arthamān āve chheḥ 1. gnānāvaraṇādi jaḍ dravyakarmane karma kahe chhe, 2. rāg-dveṣh-moh ādi vikārī bhāvakarmane karma kahe chhe, 3. samyagdarshanādi nirmaḷ pariṇatine karma kahe chhe, ane 4. ahīn jenun varṇan chhe te jīvanī karmashaktine karma kahe chhe. temān, - -jaḍ dravyakarma nij chaitanyavastu ātmāthī bhinna chīj chhe. te ātmānī chīj nathī. agnānīo, karma naḍe chhe -em karma... karma pokāre chhe, paṇ bhāī, e ātmānī koī chīj nathī.
-rāg-dveṣh, puṇya-pāp ādi vikārī bhāv te ya ātmānun vāstavik karma nathī. agnānīonun kārya te ho, kemake temān teo tanmay chhe, paṇ gnānī temān tanmay nathī, gnānīnun te karma nathī. shun kīdhun? dayā, dān, vrat, tap ādi vyavahāraratnatrayano rāg te gnānīnun karma nathī, gnānīnā gnānamay bhāvathī e bhinna ja chhe. samajāṇun kāī...?
-svadravya-shuddha ātmadravyanā āshraye samyagdarshan nirmaḷ nirmaḷ paryāyanī prāpti thāy chhe te ātmānun prāpta karma chhe. kemake ātmā temān tanmay chhe, ātmā svayam te-paṇe thaīne tene prāpta kare chhe. juo, ā prāpta karāto siddharūp bhāv-ā ātmānun-dharmātmānun vāstavik karma chhe.
-jem gnān, darshan, ānand ādi guṇ chhe tem ātmāmān karma nāmano ek guṇ chhe. ā karmaguṇ hotān, ātmā svayam potānī samyagdarshan ādi nirmaḷ paryāyane prāpta kare chhe, pahoñche chhe. ahīn kahyun ne ke-‘prāpta karāto evo je siddharūp bhāv te-mayī karmashakti.’ ahā! ātmānā je āvā svabhāvane jāṇī antarmukh pratīti kare chhe tene dravyakarma, bhāvakarmano sambandh chhūṭī jāy chhe. samajāṇun kāī...?
prashnaḥ– samajīne karavun shun? uttaraḥ– samajīne antarmukh, dravya upar draṣhṭi devī. vartamān samyagdarshan ādi nirmaḷ kāryane dravya pote ja prāpta kare-pahoñche evo dravyano-bhagavān ātmāno svabhāv chhe, shakti chhe em yathārtha nirṇay karavo. bhāī, vyavahār ratnatrayanā rāgathī ke dev-guru-shāstranā nimittathī samyagdarshan ādi nirmaḷ kārya thāy em vastusvarūp nathī. bahāramān nimitta ho, paṇ nimittathī kārya thāy chhe em traṇakāḷamān nathī. samyagdarshan-gnān-chāritrarūp vītarāgī mokṣhamārganī pariṇati te ātmāmān prāpta karāto siddharūp bhāv chhe, ane te-may karmashakti chhe, arthāt karmashakti temān tanmay chhe, arthāt karmashaktinun te karma chhe. āvī vāt!