212ḥ pravachan ratnākar bhāg-11 paramātmasvarūp pūrṇa vignānaghan vastu hun chhun em jāṇavāmān āvyun, sāthe enī pratīti thaī. jo pratīti na thāy to ā siddha samān kāraṇaparamātmā hun bhagavān svarūp chhun e kayān rahyun? ek vār ek prashna thayeloḥ
prashnaḥ– mahārāj! āp trikāḷī dhruv vastune kāraṇaparamātmā kaho chho; jo tevo kāraṇaparamātmā hoy to tenun kārya āvavun joīe ne? kāraṇaparamātmā to mojud chhe, paṇ tenun samyagdarshanarūpī kārya to chhe nahi, māṭe tene kāraṇaparamātmā kem kahevāy? tyāre ame javāb dīdhelo ke-
uttaraḥ– bhāī, jene kāraṇaparamātmā pratītimān āvyo tene te kāraṇaparamātmā chhe. jene pratītimān āvyo nathī tene kāraṇaparamātmā kayān chhe? samajāy chhe? kāraṇaparamātmā trikāḷī anantaguṇasvarūp bhagavān to anādithī chhe, paṇ teno paryāyamān bhās thayā vinā kāraṇaparamātmā chhe e vāt kayān rahī? mithyā shraddhāvāḷāne kāraṇaparamātmānī shraddhā nathī; tene to bahāramān rāg ane paryāyanī shraddhā chhe. samyagdraṣhṭine ja kāraṇaparamātmānī shraddhā chhe. āj shāstranī 17-18 gāthānī ṭīkāmān em kahyun chhe ke-agnānīnī gnān-paryāyamān paṇ paryāyano svabhāv svaparaprakāshak hovāthī, svagney jāṇavāmān āve chhe, paṇ tenī draṣhṭi tyān svadravya par nathī; māṭe tenā gnānamān jaṇāto hovā chhatān tenī paryāyamān kāraṇaparamātmā āvyo nahi. dravya gnānamān jaṇāvā chhatān dravya upar draṣhṭi nahi hovāthī paryāyamān dravya āvyun nahi.
bhāī, rāg ane paryāyane je potānun sva māne chhe te bahirātmā chhe, kemake paryāy te bahirtatva chhe, ne vastu chhe te antaḥtattva chhe. ek samayanī paryāy upar jenī draṣhṭi chhe te bahidraṣhṭi bahirātmā chhe, ne bhagavān gnāyakano jeṇe antaramān svīkār karyo te antarātmā thayo. samyagdarshan-gnān-ānandarūp je svanā bhavanarūp bhāv chhe te ja mārun sva chhe ne hun teno svāmī chhun, ā sivāy bījun kāī mārun sva nathī, ne bījā koīno hun svāmī nathī-em tene have nirṇay thayo chhe. juo ā sambandhashakti! parathī sambandh hovānun niṣhedhīne ā sambandhashakti svamān ekatā sthāpit kare chhe.
paṇ are! agnānīnī draṣhṭi bahār par ane paryāy par hoy chhe. niyamasāranā shuddhabhāv adhikāramān āve chhe ke-jīvādi sāt tattva bahirtatva chhe. tyān jīvādi eṭale jīvanī paryāy samajavī. jīvādi bahirtatva hey chhe ane potāno ātmā je ek gnāyakabhāvamātra chhe te upādey chhe. nirmaḷ paryāyane paṇ tyān bahirtatva kahevāmān āvel chhe. samvar, nirjarā ādi paryāy chhe tene tyān bahirtatva kahī chhe, hey kahī chhe. tyān prayojanavash nave tattvanī badhī paryāyane hey kahī chhe, ne ek antaḥtattva svadravyane ja āshray karavāyogya upādey kahyun chhe. have ā sāmbhaḷavāy na maḷe tene ke di’ tenun gnān thāy, ne kayāre te antaramān utare? ā samajyā vinā tārun badhun thothān chhe bhāī. ā dayā, dān, vrat ityādinā vikalpa badhun thothān chhe bhagavān!
tyān kahe chhe-dayā, dān ityādi je vikalpa chhe te to hey chhe, paṇ dravyadraṣhṭi karatān je samvar nirjarānī nirmaḷ paryāy pragaṭ thaī tey hey chhe. samvar eṭale chāritra. bhagavān ānandasvarūpamān ramaṇatā karatān je chāritranī paryāy pragaṭ thaī te chāritra dashā hey chhe, kemake paryāyanā lakṣhe rāg utpanna thāy chhe. paryāyanun lakṣha chhoḍāvī ek gnāyakanun ja lakṣha karāvavānun prayojan chhe tethī tyān samyagdarshan-gnān-chāritranī dashāne hey kahī chhe, paradravya kahī chhe. shrīmad rājachandrajīne tattvadraṣhṭi hatī. temaṇe ek vār kahelun-‘are, ā nād koṇ sāmbhaḷashe? koṇ hā pāḍashe? paramātmāno ā nād chhe.
lokoe bahāranun badhun mānyun chhe. vrat kare, ne tapasyā kare paṇ e sansāranā nāshano upāy nathī. andar svabhāvamātra kāraṇaparamātmā chhe, paṇ je tenī pratīti ne gnān kare tene ne? trikāḷī gnāyak svabhāv te potānun sva chhe, paṇ je teno āshray karīne jāṇe tene te sva chhe. svanun bhān thāy, samyagdarshan-gnān thāy tyāre te sva-bhāv chhe em kahevāy.
are! ā lokamān potānun shun chhe ne konī sāthe potāne paramārtha sambandh chhe tenā bhān vinā, parane ja potānun mānīne jīv sansāramān anant kāḷathī rakhaḍī mare chhe. te parane potānun karavā nirantar udyamashīl rahe chhe, paṇ paradravya kadīy potānun thaī shakatun nathī, tethī mohamugdha evo te duḥkhī ja duḥkhī thāy chhe.
ahā! jo parane pararūpe jāṇe ne svane sva-rūpe jāṇe to avashya te potānā svarūpanī-svabhāvamātra vastunī-ekāgratāthī sukhī ja thāy.
trikāḷī ek gnāyakasvabhāv prabhu ātmā te sva, ane tenā bhāvanun bhavan-jemān ā sva chhe em bhān thayun te sva-bhāv chhe. ā rīte chaitanyadravya, tenā guṇ ane tenī shuddha pariṇati pragaṭ thaī te potānun sva, ane tenī sāthe dharmī