ननु कोऽयमात्मा कथं चावाप्यत इति चेत्, अभिहितमेतत् पुनरप्यभिधीयते । आत्मा हि तावच्चैतन्यसामान्यव्याप्तानन्तधर्माधिष्ठात्रेकं द्रव्यमनन्तधर्मव्यापकानन्तनयव्याप्येकश्रुत- ज्ञानलक्षणप्रमाणपूर्वकस्वानुभवप्रमीयमाणत्वात् । तत्तु द्रव्यनयेन पटमात्रवच्चिन्मात्रम् १ । पर्यायनयेन तन्तुमात्रवद्दर्शनज्ञानादिमात्रम् २ । अस्तित्वनयेनायोमयगुणकार्मुकान्तरालवर्ति- संहितावस्थलक्ष्योन्मुखविशिखवत् स्वद्रव्यक्षेत्रकालभावैरस्तित्ववत् ३ । नास्तित्वनयेनानयोमया- गुणकार्मुकान्तरालवर्त्यसंहितावस्थालक्ष्योन्मुखप्राक्त नविशिखवत् परद्रव्यक्षेत्रकालभावैर्नास्ति-
अत्राह शिष्यः — परमात्मद्रव्यं यद्यपि पूर्वं बहुधा व्याख्यातम्, तथापि संक्षेपेण पुनरपि कथ्यतामिति । भगवानाह — केवलज्ञानाद्यनन्तगुणानामाधारभूतं यत्तदात्मद्रव्यं भण्यते । तस्य च नयैः
[have TIkAkAr shrI amRutachandrAchAryadev vaDe parishiShTarUpe thoDun kahevAmAn Ave chhe]
‘A AtmA koN chhe ( – kevo chhe) ane kaI rIte prApta karAy chhe’ evo prashna karavAmAn Ave to teno uttar (pUrve) kahevAI gayo chhe ane (ahIn) pharIne paN kahevAmAn Ave chhe —
pratham to, AtmA kharekhar chaitanyasAmAnya vaDe vyApta anant dharmonun adhiShThAtA (svAmI) ek dravya chhe, kAraN ke anant dharmomAn vyApanArA je anant nayo temAn vyApanArun je ek shrutagnAnasvarUp pramAN te pramANapUrvak svAnubhav vaDe (te Atmadravya) pramey thAy chhe ( – jaNAy) chhe.
te Atmadravya dravyanaye, paTamAtranI mAphak, chinmAtra chhe (arthAt AtmA dravyanaye chaitanyamAtra chhe, jem vastra vastramAtra chhe tem). 1.
Atmadravya paryAyanaye, tantumAtranI mAphak, darshanagnAnAdimAtra chhe (arthAt AtmA paryAyanaye darshanagnAnachAritrAdimAtra chhe, jem vastra tantumAtra chhe tem). 2.
Atmadravya astitvanaye svadravya -kShetra -kAL -bhAvathI astitvavALun chhe; — lohamay, dorI ne kAmaThAnA antarALamAn rahelA, sandhAyelI avasthAmAn rahelA ane lakShyonmukh tIranI mAphak. (jem koI tIr svadravyathI lohamay chhe, svakShetrathI dorI ne kAmaThAnA vachagALAmAn rahelun chhe, svakALathI sandhAn -dashAmAn chhe arthAt dhanuShya par chaDAvIne khenchAyelI sthitimAn chhe ane svabhAvathI lakShyonmukh chhe arthAt nishAnanI sanmukh chhe, tem AtmA astitvanaye svachatuShTayathI astitvavALo chhe.) 3.
Atmadravya nAstitvanaye paradravya -kShetra -kAL -bhAvathI nAstitvavALun chhe; — alohamay, dorI ne kAmaThAnA antarALamAn nahi rahelA, sandhAyelI avasthAmAn nahi rahelA ane alakShyonmukh evA pahelAnnA tIranI mAphak. (jem pahelAnnun tIr anya tIranA dravyanI apekShAthI alohamay chhe, anya tIranA kShetranI apekShAthI dorI ne kAmaThAnA vachagALAmAn nahi rahelun chhe, anya tIranA kALanI apekShAthI sandhAyelI sthitimAn nahi rahelun chhe ane