संवेदनमप्यात्मनोऽभिन्नत्वात् कर्त्रंशेनात्मतामापन्नं करणांशेन ज्ञानतामापन्नेन कारणभूता- नामर्थानां कार्यभूतान् समस्तज्ञेयाकारानभिव्याप्य वर्तमानं कार्यकारणत्वेनोपचर्य ज्ञानमर्थान- भिभूय वर्तत इत्युच्यमानं न विप्रतिषिध्यते ।।३०।।
जदि ते ण संति अट्ठा णाणे णाणं ण होदि सव्वगयं ।
सव्वगयं वा णाणं कहं ण णाणट्ठिया अट्ठा ।।३१।।
युगपदेव सर्वपदार्थेषु परिच्छित्त्याकारेण वर्तते । अयमत्र भावार्थः ---कारणभूतानां सर्वपदार्थानां
कार्यभूताः परिच्छित्त्याकारा उपचारेणार्था भण्यन्ते, तेषु च ज्ञानं वर्तत इति भण्यमानेऽपि व्यवहारेण दोषो नास्तीति ।।३०।। अथ पूर्वसूत्रेण भणितं ज्ञानमर्थेषु वर्तते व्यवहारेणात्र पुनरर्था ज्ञाने वर्तन्त इत्युपदिशति – जइ यदि चेत् ते अट्ठा ण संति ते पदार्थाः स्वकीयपरिच्छित्त्याकारसमर्पणद्वारेणादर्शे
बिम्बवन्न सन्ति । क्व । णाणे केवलज्ञाने । णाणं ण होदि सव्वगयं तदा ज्ञानं सर्वगतं न भवति । सव्वगयं
vyApIne vartatun dekhAy chhe, tem 1samvedan (gnAn) paN, AtmAthI abhinna hovAthI kartA- ansh vaDe AtmApaNAne pAmatun thakun gnAnarUp karaN -ansh vaDe 2kAraNabhUt padArthonA kAryabhUt samasta gneyAkAromAn vyApIne varte chhe, tethI kAryamAn kAraNano ( – gneyAkAromAn padArthono) upachAr karIne ‘gnAn padArthomAn vyApIne varte chhe’ em kahevun virodh pAmatun nathI.
bhAvArtha — jem dUdhathI bharelA vAsaNamAn rahelun indranIl ratna (nIlam) saghaLA dUdhane potAnI prabhA vaDe nIlavarNa kare chhe tethI vyavahAre ratnanI prabhA ane ratna samasta dUdhamAn vyApelAn kahevAy chhe, tem gneyothI bharelA vishvamAn rahelo AtmA samasta gneyone (lokAlokane) potAnI gnAnaprabhA vaDe prakAshit kare chhe arthAt jANe chhe tethI vyavahAre AtmAnun gnAn ane AtmA sarvavyApI kahevAy chhe (joke nishchayathI to teo potAnA asankhya pradeshomAn ja rahelAn chhe, gneyomAn peThAn nathI). 30.
have, A rIte padArtho 3gnAnamAn varte chhe em vyakta kare chhe —
1. pramANadraShTithI samvedan arthAt gnAn kahetAn anant guNaparyAyono pinD samajAy chhe. temAn jo kartA, karaN
2. padArtho kAraN chhe ane temanA gneyAkAro kArya chhe.
3. A gAthAmAn paN ‘gnAn’ shabdathI anant guN -paryAyonA pinDarUp gnAtRudravya khyAlamAn levun.