सूत्रयिष्यते हि स्वयमाकाशस्य प्रदेशलक्षणमेकाणुव्याप्यत्वमिति । इह तु यथाकाशस्य प्रदेशास्तथा शेषद्रव्याणामिति प्रदेशलक्षणप्रकारैकत्वमासूत्र्यते । ततो यथैकाणुव्याप्येनांशेन गण्यमानस्याकाशस्यानन्तांशत्वादनन्तप्रदेशत्वं तथैकाणुव्याप्येनांशेन गण्यमानानां धर्माधर्मैक- जीवानामसंख्येयांशत्वात् प्रत्येकमसंख्येयप्रदेशत्वम् । यथा चावस्थितप्रमाणयोर्धर्माधर्मयोस्तथा संवर्तविस्ताराभ्यामनवस्थितप्रमाणस्यापि शुष्कार्द्रत्वाभ्यां चर्मण इव जीवस्य स्वांशाल्प- बहुत्वाभावादसंख्येयप्रदेशत्वमेव । अमूर्तसंवर्तविस्तारसिद्धिश्च स्थूलकृशशिशुकुमारशरीरव्यापि- त्वादस्ति स्वसंवेदनसाध्यैव । पुद्गलस्य तु द्रव्येणैकप्रदेशमात्रत्वादप्रदेशत्वे यथोदिते सत्यपि उत्पत्तिर्भणिता । परमाणुव्याप्तक्षेत्रं प्रदेशो भवति । तदग्रे विस्तरेण कथयति इह तु सूचितमेव ।।१३७।। एवं पञ्चमस्थले स्वतन्त्रगाथाद्वयं गतम् । अथ कालद्रव्यस्य द्वितीयादिप्रदेशरहितत्वेनाप्रदेशत्वं व्यवस्थापयति — समओ समयपर्यायस्योपादानकारणत्वात्समयः कालाणुः । दु पुनः । स च कथंभूतः ।
ṭīkāḥ — (bhagavān kundakundāchāryadev) pote ja (140mā) sūtra dvārā kaheshe ke ākāshanā pradeshanun lakṣhaṇ ekāṇuvyāpyatva chhe (arthāt ek paramāṇuthī vyāpyapaṇun te pradeshanun lakṣhaṇ chhe); ane ahīn (ā sūtramān, ā gāthāmān) ‘je rīte ākāshanā pradesho chhe te ja rīte bākīnān dravyonā pradesho chhe’ em pradeshanā lakṣhaṇanī ekaprakāratā kahevāmān āve chhe.
māṭe, jem ekāṇuvyāpya ( – ek paramāṇuthī vyāpya hoy evaḍā) ansh vaḍe gaṇatān ākāshanā anant ansho hovāthī ākāsh anantapradeshī chhe, tem ekāṇuvyāpya ( – ek paramāṇuthī vyapāvāyogya) ansh vaḍe gaṇatān dharma, adharma ane ek jīvanā asaṅkhyāt ansho hovāthī te darek asaṅkhyātapradeshī chhe. vaḷī jem 1avasthit pramāṇavāḷān dharma tathā adharma asaṅkhyātapradeshī chhe, tem saṅkochavistārane līdhe 2anavasthit pramāṇavāḷā jīvane — sūkā- bhīnā chāmaḍānī māphak — nij anshonun alpabahutva nahi thatun hovāthī asaṅkhyātapradeshīpaṇun ja chhe. (ahīn e prashna thāy chhe ke amūrta evā jīvanā saṅkochavistār kem sambhave? tenun samādhān karavāmān āve chheḥ) amūrtanā saṅkochavistāranī siddhi to potānā anubhavathī ja sādhya chhe, kāraṇ ke (sarvane svānubhavathī pragaṭ chhe ke) jīv sthūl tem ja kr̥ush sharīramān, tathā bāḷak tem ja kumāranā sharīramān vyāpe chhe.
pudgal to dravye ekapradeshamātra hovāthī yathokta rīte (pūrve jem kahyun tem) apradeshī
1. avasthit pramāṇ = niyat parimāṇ; nishchit māp. (dharmadravya tathā adharmadravyanun māp lok jeṭalun niyat chhe.)
2. anavasthit = anishchit. (sūkā -bhīnā chāmaḍānī māphak jīv parakṣhetranī apekṣhāe saṅkochavistār
pāmato hovāthī anishchit māpavāḷo chhe. ām hovā chhatān, jem chāmaḍānā sva -ansho ghaṭatā -vadhatā
nathī, tem jīvanā sva -ansho ghaṭatā -vadhatā nathī; tethī te sadāy niyat asaṅkhyapradeshī ja chhe.)