विशिष्टोदयदशाविश्रान्तदर्शनचारित्रमोहनीयपुद्गलानुवृत्तिपरत्वेन परिगृहीताशोभनोप- रागत्वात्परमभट्टारकमहादेवाधिदेवपरमेश्वरार्हत्सिद्धसाधुभ्योऽन्यत्रोन्मार्गश्रद्धाने विषयकषाय- दुःश्रवणदुराशयदुष्टसेवनोग्रताचरणे च प्रवृत्तोऽशुभोपयोगः ।।१५८।। लक्षणजीवस्येत्यभिप्रायः ।।१५७।। अथाशुभोपयोगस्वरूपं निरूपयति — विसयकसाओगाढो विषय- कषायावगाढः । दुस्सुदिदुच्चित्तदुट्ठगोट्ठिजुदो दुःश्रुतिदुश्चित्तदुष्टगोष्ठियुतः । उग्गो उग्रः । उम्मग्गपरो उन्मार्गपरः । उवओगो एवं विशेषणचतुष्टययुक्त उपयोगः परिणामः जस्स यस्य जीवस्य भवति सो असुहो स उपयोगस्त्वशुभो भण्यते, अभेदेन पुरुषो वा । तथा हि — विषयकषायरहितशुद्धचैतन्यपरिणतेः प्रतिपक्ष- भूतो विषयकषायावगाढो विषयकषायपरिणतः । शुद्धात्मतत्त्वप्रतिपादिका श्रुतिः सुश्रुतिस्तद्विलक्षणा दुःश्रुतिः मिथ्याशास्त्रश्रुतिर्वा; निश्चिन्तात्मध्यानपरिणतं सुचित्तं, तद्विनाशकं दुश्चित्तं, स्वपरनिमित्तेष्ट- कामभोगचिन्तापरिणतं रागाद्यपध्यानं वा; परमचैतन्यपरिणतेर्विनाशिका दुष्टगोष्ठी, तत्प्रतिपक्षभूत- कुशीलपुरुषगोष्ठी वा । इत्थंभूतदुःश्रुतिदुश्चित्तदुष्टगोष्ठीभिर्युतो दुःश्रुतिदुश्चित्तदुष्टगोष्ठियुक्तः । परमोपशम-
अन्वयार्थ : — [यस्य उपयोगः ] जिसका उपयोग [विषयकषायावगाढः ] विषयकषायमें अवगाढ़ (मग्न) है, [दुःश्रुतिदुश्चित्तदुष्टगोष्टियुतः ] कुश्रुति, कुविचार और कुसंगतिमें लगा हुआ है, [उग्रः ] उग्र है तथा [उन्मार्गपरः ] उन्मार्गमें लगा हुआ है, [सः अशुभः ] उसका वह अशुभोपयोग है ।।१५८।।
टीका : — विशिष्ट उदयदशामें रहनेवाले दर्शनमोहनीय और चारित्रमोहनीयरूप पुद्गलोंके अनुसार परिणतिमें लगा होनेसे अशुभ उपरागको ग्रहण करनेसे, जो (उपयोग) परम भट्टारक, महा देवाधिदेव, परमेश्वर ऐसे अर्हंत, सिद्ध और साधुके अतिरिक्त अन्य — उन्मार्गकी — श्रद्धा करनेमें तथा विषय, कषाय, कुश्रवण, कुविचार, कुसंग और उग्रताका आचरण करनेमें प्रवृत्त है, वह अशुभोपयोग है ।।१५८।।