Atmano hi paradravyAvibhAgen paradravyoparajyamAnasvadharmavibhAgen chAshuddhatvanibandhanan na kinchanApyanyadasaddhetumattvenAdyantavattvAtparatasiddhatvAchcha dhruvamasti . dhruv upayogAtmA shuddha Atmaiv . atodhruvan sharIrAdikamupalabhyamAnamapi nopalabhe, shuddhAtmAnamupalabhe dhruvam ..193.. dhruvatvAnna bhAvanIyamityAkhyAti — Na santi dhuvA dhruvA avinashvarA nityA na santi . kasya . jIvassa jIvasya . ke te . dehA vA daviNA vA dehA vA dravyANi vA, sarvaprakArashuchibhUtAddeharahitAtparamAtmano
ab, aisA upadesh dete hain ki adhruvapaneke kAraN AtmAke atirikta dUsarA kuchh bhI upalabdha karane yogya nahIn hai : —
anvayArtha : — [dehA vA ] sharIr, [draviNAni vA ] dhan, [sukhadukhe ] sukh -dukh [vA ath ] athavA [shatrumitrajanA ] shatrumitrajan (yah kuchh) [jIvasya ] jIvake [dhruvA na santi ] dhruv nahIn hain; [dhruva ] dhruv to [upayogAtmaka AtmA ] upayogAtmak AtmA hai ..193..
TIkA : — jo paradravyase abhinna honeke kAraN aur paradravyake dvArA 1uparakta honevAle svadharmase bhinna honeke kAraN AtmAko ashuddhapanekA kAraN hai, aisA (AtmAke atirikta) dUsarA koI bhI dhruv nahIn hai, kyonki vah 2asat aur 3hetumAn honese Adi – antavAlA aur paratasiddha hai; dhruv to upayogAtmak shuddha AtmA hI hai . aisA honese main upalabhyamAn adhruv aise sharIrAdiko — ve upalabdha hone par bhI — upalabdha nahIn karatA, aur dhruv aise shuddhAtmAko upalabdha karatA hUn ..193..
jIvane nathI kaI dhruv, dhruv upayog – Atmak jIv chhe. 193.
1. uparakta = malin; vikArI [paradravyake nimittase AtmAkA svadharma uparakta hotA hai .]]
2. asat = astitva rahit (anitya); [dhan – dehAdik pudgal paryAy hain, isaliye asat hain, isIliye AdiantavAlI hain .]]
3. hetumAn = sahetuk; jisakI utpattimen koI bhI nimitta ho aisA . [deh – dhanAdikI utpattimen koI bhI nimitta hotA hai, isaliye ve parata siddha hain; svata siddha nahIn .]