yadi khalvayamAtmA hIno gnAnAdityabhyupagamyate tadAtmanotirichyamAnan gnAnan svAshray- bhUtachetanadravyasamavAyAbhAvAdachetanan bhavadrUpAdiguNakalpatAmApannan na jAnAti . yadi punargnAnA- dadhik iti pakSha kakShIkriyate tadAvashyan gnAnAdatiriktatvAt pRuthagbhUto bhavan ghaTapaTAdi- sthAnIyatAmApanno gnAnamantareN na jAnAti . tato gnAnapramAN evAyamAtmAbhyup- gantavya .. 24 . 25 .. yasya vAdino matetra jagati tassa so AdA tasya mate sa AtmA hINo vA ahio vA NANAdo havadi dhuvamev hIno vA adhiko vA gnAnAtsakAshAd bhavati nishchitameveti ..24.. hINo jadi so AdA tan NANamachedaNan Na jANAdi hIno yadi sa AtmA tadAgnerabhAve sati uShNaguNo yathA shItalo bhavati tathA svAshrayabhUtachetanAtmakadravyasamavAyAbhAvAttasyAtmano gnAnamachetanan bhavatsat kimapi na jAnAti . ahio
anvayArtha : — [ih ] is jagatamen [yasya ] jisake matamen [AtmA ] AtmA [gnAnapramANan ] gnAnapramAN [na bhavati ] nahIn hai, [tasya ] usake matamen [ sa AtmA ] vah AtmA [dhruvam ev ] avashya [gnAnAt hIna vA ] gnAnase hIn [adhika vA bhavati ] athavA adhik honA chAhiye .
[yadi ] yadi [sa AtmA ] vah AtmA [hIna ] gnAnase hIn ho [tat ] to vah [gnAnan ] gnAn [achetanan ] achetan honese [na jAnAti ] nahIn jAnegA, [gnAnAt adhika vA ] aur yadi (AtmA) gnAnase adhik ho to (vah AtmA) [gnAnen vinA ] gnAnake binA [kathan jAnAti ] kaise jAnegA ? ..24 -25..
TIkA : — yadi yah svIkAr kiyA jAye ki yah AtmA gnAnase hIn hai to AtmAse Age baDh jAnevAlA gnAn ( – AtmAke kShetrase Age baDhakar usase bAhar vyApta honevAlA gnAn) apane AshrayabhUt chetanadravyakA samavAy (sambandha) na rahanese achetan hotA huA rUpAdi guN jaisA honese nahIn jAnegA; aur yadi aisA pakSha svIkAr kiyA jAye ki yah AtmA gnAnase adhik hai to avashya (AtmA) gnAnase Age baDh jAnese ( – gnAnake kShetrase bAhar vyApta honese) gnAnase pRuthak hotA huA ghaTapaTAdi jaisA honese gnAnake binA nahIn jAnegA . isaliye yah AtmA gnAnapramAN hI mAnanA yogya hai .
42pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-