Pravachansar-Hindi (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 37 of 513
PDF/HTML Page 70 of 546

 

kahānajainashāstramālā ]
gnānatattva -pragnāpan
37
pariṇamamānasya khalu gnānan pratyakṣhāḥ sarvadravyaparyāyāḥ .
sa naiv tān vijānātyavagrahapūrvābhiḥ kriyābhiḥ ..21..

yato na khalvindriyāṇyālambyāvagrahehāvāyapūrvakaprakrameṇ kevalī vijānāti, svayamev samastāvaraṇakṣhayakṣhaṇ evānādyanantāhetukāsādhāraṇabhūtagnānasvabhāvamev kāraṇatvenopādāy tadupari pravik satkevalagnānopayogībhūy vipariṇamate, tato‘syākramasamākrāntasamastadravyakṣhetrakāl- bhāvatayā samakṣhasamvedanālambanabhūtāḥ sarvadravyaparyāyāḥ pratyakṣhā ev bhavanti ..21.. kevalagnānasya sarvan pratyakṣhan bhavatīti kathanamukhyatven ‘pariṇamado khalu’ ityādigāthādvayam, athātmagnānayornishchayenāsaṅkhyātapradeshatve‘pi vyavahāreṇ sarvagatatvan bhavatītyādikathanamukhyatven ‘ādā ṇāṇapamāṇan’ ityādigāthāpañchakam, tataḥ paran gnānagneyayoḥ parasparagamananirākaraṇamukhyatayā ‘ṇāṇī ṇāṇasahāvo’ ityādigāthāpañchakam, ath nishchayavyavahārakevalipratipādanādimukhyatven ‘jo hi sudeṇ’ ityādisūtrachatuṣhṭayam, ath vartamānagnāne kālatrayaparyāyaparichchhittikathanādirūpeṇ ‘takkāligev savve’ ityādisūtrapañchakam, ath kevalagnānan bandhakāraṇan na bhavati rāgādivikalparahitan chhadmasthagnānamapi, kintu rāgādayo bandhakāraṇamityādinirūpaṇamukhyatayā ‘pariṇamadi ṇeyan’ ityādisūtrapañchakam, ath kevalagnānan sarvagnānan sarvagnatven pratipādayatītyādivyākhyānamukhyatven ‘jan takkāliyamidaran’ ityādigāthāpañchakam, ath gnānaprapañchopasanhāramukhyatven prathamagāthā, namaskārakathanen dvitīyā cheti ‘ṇavi pariṇamadi’ ityādi gāthādvayam . evan gnānaprapañchābhidhānatr̥utīyāntarādhikāre trayastrinshadgāthābhiḥ sthalāṣhṭaken samudāy-

anvayārtha :[khalu ] vāstavamen [gnānan pariṇamamānasya ] gnānarūpase (kevalagnānarūpase)pariṇamit hote hue kevalībhagavānake [sarvadravyaparyāyāḥ ] sarva dravya -paryāyen [pratyakṣhāḥ ] pratyakṣha hain; [saḥ ] ve [tān ] unhen [avagrahapūrvābhiḥ kriyābhiḥ ] avagrahādi kriyāonse [naiv vijānāti ] nahīn jānate ..21..

ṭīkā : kevalībhagavān indriyoṅke ālambanase avagrah -īhā -avāy pūrvak kramase nahīn jānate, (kintu) svayamev samasta āvaraṇake kṣhayake kṣhaṇ hī, anādi ananta, ahetuk aur asādhāraṇ gnānasvabhāvako hī kāraṇarūp grahaṇ karanese tatkāl hī pragaṭ honevāle kevalagnānopayogarūp hokar pariṇamit hote hain; isaliye unake samasta dravya, kṣhetra, kāl aur bhāvakā akramik grahaṇ honese samakṣha samvedanakī (pratyakṣha gnānakī) ālambanabhūt samasta dravya -paryāyen pratyakṣha hī hain .

bhāvārtha :jisakā na ādi hai aur na ant hai, tathā jisakā koī kāraṇ nahīn aur jo anya kisī dravyamen nahīn hai, aise gnān svabhāvako hī upādey karake, kevalagnānakī utpattike bījabhūt shukladhyān nāmak svasamvedanagnānarūpase jab ātmā pariṇamit hotā hai tab