yathA hi mahilAnA.n prayatnamantareNApi tathAvidhayogyatAsadbhAvAt svabhAvabhUt ev mAyopaguNThanAguNThito vyavahAraH pravartate, tathA hi kevalinA.n prayatnamantareNApi tathAvidh- yogyatAsadbhAvAt sthAnamAsana.n viharaNa.n dharmadeshanA cha svabhAvabhUtA ev pravartante . api chAviruddhametadambhodharadR^iShTAntAt . yathA khalvambhodharAkArapariNatAnA.n pudgalAnA.n gamanamavasthAna.n garjanamambuvarSha.n cha puruShaprayatnamantareNApi dR^ishyante, tathA kevalinA.n sthAnAdayo.abuddhipUrvakA ev dR^ishyante . ato.amI sthAnAdayo mohodayapUrvakatvAbhAvAt kriyAvisheShA api kevalinA.n kriyAphalabhUtabandhasAdhanAni na bhavanti ..44.. anIhitAH . keShAm . tesi.n araha.ntANa.n teShAmarhatA.n nirdoShiparamAtmanAm . kva . kAle arhadavasthAyAm . ka iv . mAyAchAro vva itthINa.n mAyAchAr iv strINAmiti . tathA hi — yathA strINA.n strIvedoday- sadbhAvAtprayatnAbhAve.api mAyAchAraH pravartate, tathA bhagavatA.n shuddhAtmatattvapratipakShabhUtamohodayakAryehApUrva-
anvayArtha : — [teShAm arhatA.n ] un arahanta bhagavanto.nke [kAle ] us samay [sthAnaniShadyAvihArAH ] kha.De rahanA, baiThanA, vihAr [dharmopadeshaH cha ] aur dharmopadesh-[strINA.n mAyAchAraH iv ] striyo.nke mAyAchArakI bhA.Nti, [niyatayaH ] svAbhAvik hI — prayatna binA hI — hotA hai ..44..
TIkA : — jaise striyo.nke, prayatnake binA bhI, us prakAr yogyatAkA sadbhAv honese svabhAvabhUt hI mAyAke Dhakkanase Dha.NkA huA vyavahAr pravartatA hai, usIprakAr kevalIbhagavAnake, prayatnake binA hI ( – prayatna na honepar bhI) us prakArakI yogyatAkA sadbhAv honese kha.De rahanA, baiThanA, vihAr aur dharmadeshanA svabhAvabhUt hI pravartate hai.n aur yah (prayatnake binA hI vihArAdikA honA), bAdalake dR^iShTAntase aviruddha hai . jaise bAdalake AkArarUp pariNamit pudgalo.nkA gaman, sthiratA, garjan aur jalavR^iShTi puruSh -prayatnake binA bhI dekhI jAtI hai, usIprakAr kevalIbhagavAnake kha.De rahanA ityAdi abuddhipUrvak hI (ichChAke binA hI) dekhA jAtA hai . isaliye yah sthAnAdik ( – kha.De rahane -baiThane ityAdikA vyApAr), mohodayapUrvak na honese, kriyAvisheSh ( – kriyAke prakAr) hone par bhI kevalI bhagavAnake kriyAphalabhUt bandhake sAdhan nahI.n hote .
bhAvArtha : — kevalI bhagavAnake sthAn, Asan aur vihAr, yah kAyayogasambandhI kriyAe.N tathA divyadhvanise nishchay -vyavahArasvarUp dharmakA upadesh – vachanayog sambandhI kriyA-
74pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-