Atmano hi paradravyAvibhAgen paradravyoparajyamAnasvadharmavibhAgen chAshuddhatvanibandhana.n na ki.nchanApyanyadasaddhetumattvenAdyantavattvAtparataHsiddhatvAchcha dhruvamasti . dhruv upayogAtmA shuddha Atmaiv . ato.adhruva.n sharIrAdikamupalabhyamAnamapi nopalabhe, shuddhAtmAnamupalabhe dhruvam ..193.. dhruvatvAnna bhAvanIyamityAkhyAti — Na sa.nti dhuvA dhruvA avinashvarA nityA na santi . kasya . jIvassa jIvasya . ke te . dehA vA daviNA vA dehA vA dravyANi vA, sarvaprakArashuchibhUtAddeharahitAtparamAtmano
ab, aisA upadesh dete hai.n ki adhruvapaneke kAraN AtmAke atirikta dUsarA kuCh bhI upalabdha karane yogya nahI.n hai : —
anvayArtha : — [dehAH vA ] sharIr, [draviNAni vA ] dhan, [sukhaduHkhe ] sukh -duHkh [vA ath ] athavA [shatrumitrajanAH ] shatrumitrajan (yah kuCh) [jIvasya ] jIvake [dhruvAH na santi ] dhruv nahI.n hai.n; [dhruvaH ] dhruv to [upayogAtmakaH AtmA ] upayogAtmak AtmA hai ..193..
TIkA : — jo paradravyase abhinna honeke kAraN aur paradravyake dvArA 1uparakta honevAle svadharmase bhinna honeke kAraN AtmAko ashuddhapanekA kAraN hai, aisA (AtmAke atirikta) dUsarA koI bhI dhruv nahI.n hai, kyo.nki vah 2asat aur 3hetumAn honese Adi – antavAlA aur parataHsiddha hai; dhruv to upayogAtmak shuddha AtmA hI hai . aisA honese mai.n upalabhyamAn adhruv aise sharIrAdiko — ve upalabdha hone par bhI — upalabdha nahI.n karatA, aur dhruv aise shuddhAtmAko upalabdha karatA hU.N ..193..
jIvane nathI ka.nI dhruv, dhruv upayog – Atmak jIv Che. 193.
1. uparakta = malin; vikArI [paradravyake nimittase AtmAkA svadharma uparakta hotA hai .]]
2. asat = astitva rahit (anitya); [dhan – dehAdik pudgal paryAy hai.n, isaliye asat hai.n, isIliye AdiantavAlI hai.n .]]
3. hetumAn = sahetuk; jisakI utpattime.n koI bhI nimitta ho aisA . [deh – dhanAdikI utpattime.n koI bhI nimitta hotA hai, isaliye ve parataH siddha hai.n; svataH siddha nahI.n .]