അഥ ക്രമേണാസ്തിത്വം ദ്വിവിധമഭിദധാതി — സ്വരൂപാസ്തിത്വം സാദൃശ്യാസ്തിത്വം ചേതി . തത്രേദം
സ്വരൂപാസ്തിത്വാഭിധാനമ് —
സബ്ഭാവോ ഹി സഹാവോ ഗുണേഹിം സഗപജ്ജഏഹിം ചിത്തേഹിം .
ദവ്വസ്സ സവ്വകാലം ഉപ്പാദവ്വയധുവത്തേഹിം ..൯൬..
സദ്ഭാവോ ഹി സ്വഭാവോ ഗുണൈഃ സ്വകപര്യയൈശ്ചിത്രൈഃ .
ദ്രവ്യസ്യ സര്വകാലമുത്പാദവ്യയധ്രുവത്വൈഃ ..൯൬..
അസ്തിത്വം ഹി കില ദ്രവ്യസ്യ സ്വഭാവഃ. തത്പുനരന്യസാധനനിരപേക്ഷത്വാദനാദ്യനന്തതയാ-
ഹേതുകയൈകരൂപയാ വൃത്ത്യാ നിത്യപ്രവൃത്തത്വാദ് വിഭാവധര്മവൈലക്ഷണ്യാച്ച ഭാവഭാവവദ്ഭാവാന്നാനാത്വേപി
പരിണമതി, തഥാ സര്വദ്രവ്യാണീത്യഭിപ്രായഃ ..൯൫.. ഏവം നമസ്കാരഗാഥാ ദ്രവ്യഗുണപര്യായകഥനഗാഥാ
സ്വസമയപരസമയനിരൂപണഗാഥാ സത്താദിലക്ഷണത്രയസൂചനഗാഥാ ചേതി സ്വതന്ത്രഗാഥാചതുഷ്ടയേന പീഠികാഭിധാനം
പ്രഥമസ്ഥലം ഗതമ് . അഥ പ്രഥമം താവത്സ്വരൂപാസ്തിത്വം പ്രതിപാദയതി — സഹാവോ ഹി സ്വഭാവഃ സ്വരൂപം ഭവതി ഹി സ്വഭാവഃ സ്വരൂപം ഭവതി ഹി
സ്ഫു ടമ് . കഃ കര്താ . സബ്ഭാവോ സദ്ഭാവഃ ശുദ്ധസത്താ ശുദ്ധാസ്തിത്വമ് . കസ്യ സ്വഭാവോ ഭവതി . ദവ്വസ്സ
മുക്താത്മദ്രവ്യസ്യ . തച്ച സ്വരൂപാസ്തിത്വം യഥാ മുക്താത്മനഃ സകാശാത്പൃഥഗ്ഭൂതാനാം പുദ്ഗലാദിപഞ്ചദ്രവ്യാണാം
൧൭൪പ്രവചനസാര[ ഭഗവാനശ്രീകുംദകുംദ-
അബ അനുക്രമസേ ദോ പ്രകാരകാ അസ്തിത്വ കഹതേ ഹൈം . സ്വരൂപ -അസ്തിത്വ ഔര സാദൃശ്യ
. ഇനമേംസേ യഹ സ്വരൂപാസ്തിത്വകാ കഥന ഹൈ : —
അന്വയാര്ഥ : — [സര്വകാലം ] സര്വകാലമേം [ഗുണൈഃ ] ഗുണ തഥാ [ചിത്രൈഃ സ്വകപര്യായൈഃ ]
അനേക പ്രകാരകീ അപനീ പര്യായോംസേ [ഉത്പാദവ്യയധ്രുവത്വൈഃ ] ഔര ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യസേ [ദ്രവ്യസ്യ
സദ്ഭാവഃ ] ദ്രവ്യകാ ജോ അസ്തിത്വ ഹൈ, [ഹി ] വഹ വാസ്തവമേം [സ്വഭാവഃ ] സ്വഭാവ ഹൈ ..൯൬..
ടീകാ : — അസ്തിത്വ വാസ്തവമേം ദ്രവ്യകാ സ്വഭാവ ഹൈ; ഔര വഹ (അസ്തിത്വ) അന്യ
സാധനസേ ൧നിരപേക്ഷ ഹോനേകേ കാരണ അനാദി – അനന്ത ഹോനേസേ തഥാ ൨അഹേതുക, ഏകരൂപ ൩വൃത്തിസേ സദാ
ഹീ പ്രവര്തതാ ഹോനേകേ കാരണ വിഭാവധര്മസേ വിലക്ഷണ ഹോനേസേ, ഭാവ ഔര ൪ഭാവവാനതാകേ കാരണ
൧. അസ്തിത്വ അന്യ സാധനകീ അപേക്ഷാസേ രഹിത – സ്വയംസിദ്ധ ഹൈ ഇസലിയേ അനാദി -അനന്ത ഹൈ .
൨. അഹേതുക = അകാരണ, ജിസകാ കോഈ കാരണ നഹീം ഹൈ ഐസീ .
൩. വൃത്തി = വര്തന; വര്തനാ വഹ; പരിണതി . (അകാരണിക ഏകരൂപ പരിണതിസേ സദാകാല പരിണമതാ ഹോനേസേ അസ്തിത്വ
വിഭാവധര്മസേ ഭിന്ന ലക്ഷണവാലാ ഹൈ .)
൪. അസ്തിത്വ തോ (ദ്രവ്യകാ) ഭാവ ഹൈ ഔര ദ്രവ്യ ഭാവവാന് ഹൈ .
ഉത്പാദ -ധ്രൌവ്യ -വിനാശഥീ, ഗുണ നേ വിവിധ പര്യായഥീ
അസ്തിത്വ ദ്രവ്യനും സര്വദാ ജേ, തേഹ ദ്രവ്യസ്വഭാവ ഛേ . ൯൬.