ଯଶ୍ଚେତନୋଽଯମିତ୍ଯନ୍ଵଯସ୍ତଦ୍ଦ୍ରଵ୍ଯଂ, ଯଚ୍ଚାନ୍ଵଯାଶ୍ରିତଂ ଚୈତନ୍ଯମିତି ଵିଶେଷଣଂ ସ ଗୁଣଃ, ଯେ ଚୈକସମଯ-
ମାତ୍ରାଵଧୃତକାଲପରିମାଣତଯା ପରସ୍ପରପରାଵୃତ୍ତା ଅନ୍ଵଯଵ୍ଯତିରେକାସ୍ତେ ପର୍ଯାଯାଶ୍ଚିଦ୍ଵିଵର୍ତନଗ୍ରନ୍ଥଯ ଇତି
ଯାଵତ୍ . ଅଥୈଵମସ୍ଯ ତ୍ରିକାଲମପ୍ଯେକକାଲମାକଲଯତୋ ମୁକ୍ତାଫଲାନୀଵ ପ୍ରଲମ୍ବେ ପ୍ରାଲମ୍ବେ
ଚିଦ୍ଵିଵର୍ତାଂଶ୍ଚେତନ ଏଵ ସଂକ୍ଷିପ୍ଯ ଵିଶେଷଣଵିଶେଷ୍ଯତ୍ଵଵାସନାନ୍ତର୍ଧାନାଦ୍ଧଵଲିମାନମିଵ ପ୍ରାଲମ୍ବେ ଚେତନ
ଏଵ ଚୈତନ୍ଯମନ୍ତର୍ହିତଂ ଵିଧାଯ କେଵଲଂ ପ୍ରାଲମ୍ବମିଵ କେଵଲମାତ୍ମାନଂ ପରିଚ୍ଛିନ୍ଦତସ୍ତ-
ଵିନାଶାଭାଵେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଲାଭୋ ନ ଭଵତି, ତଦର୍ଥମେଵେଦାନୀମୁପାଯଂ ସମାଲୋଚଯତି — ଜୋ ଜାଣଦି ଅରହଂତଂ ଯଃ କର୍ତା
ଜାନାତି . କମ୍ . ଅର୍ହନ୍ତମ୍ . କୈଃ କୃତ୍ଵା . ଦଵ୍ଵତ୍ତଗୁଣତ୍ତପଜ୍ଜଯତ୍ତେହିଂ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଗୁଣତ୍ଵପର୍ଯାଯତ୍ଵୈଃ . ସୋ ଜାଣଦି ଅପ୍ପାଣଂ
ସ ପୁରୁଷୋଽର୍ହତ୍ପରିଜ୍ଞାନାତ୍ପଶ୍ଚାଦାତ୍ମାନଂ ଜାନାତି, ମୋହୋ ଖଲୁ ଜାଦି ତସ୍ସ ଲଯଂ ତତ ଆତ୍ମପରିଜ୍ଞାନାତ୍ତସ୍ଯ ମୋହୋ
ଦର୍ଶନମୋହୋ ଲଯଂ ଵିନାଶଂ କ୍ଷଯଂ ଯାତୀତି . ତଦ୍ଯଥା — କେଵଲଜ୍ଞାନାଦଯୋ ଵିଶେଷଗୁଣା, ଅସ୍ତିତ୍ଵାଦଯଃ
ସାମାନ୍ଯଗୁଣାଃ, ପରମୌଦାରିକଶରୀରାକାରେଣ ଯଦାତ୍ମପ୍ରଦେଶାନାମଵସ୍ଥାନଂ ସ ଵ୍ଯଞ୍ଜନପର୍ଯାଯଃ, ଅଗୁରୁଲଘୁକ ଗୁଣ-
ଷଡ୍ଵୃଦ୍ଧିହାନିରୂପେଣ ପ୍ରତିକ୍ଷଣଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନା ଅର୍ଥପର୍ଯାଯାଃ, ଏଵଂଲକ୍ଷଣଗୁଣପର୍ଯାଯାଧାରଭୂତମମୂର୍ତମସଂଖ୍ଯାତପ୍ରଦେଶଂ
୧ଚେତନ ହୈ’ ଇସପ୍ରକାରକା ଅନ୍ଵଯ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ, ଅନ୍ଵଯକେ ଆଶ୍ରିତ ରହନେଵାଲା ‘ଚୈତନ୍ଯ’ ଵିଶେଷଣ ଵହ
ଗୁଣ ହୈ, ଔର ଏକ ସମଯ ମାତ୍ରକୀ ମର୍ଯାଦାଵାଲା କାଲପରିମାଣ ହୋନେସେ ପରସ୍ପର ଅପ୍ରଵୃତ୍ତ
୨ଅନ୍ଵଯଵ୍ଯତିରେକ ଵେ ପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ — ଜୋ କି ଚିଦ୍ଵିଵର୍ତନକୀ [-ଆତ୍ମାକେ ପରିଣମନକୀ ] ଗ୍ରନ୍ଥିଯାଁ
[ଗାଂଠେଂ ] ହୈଂ .
ଅବ, ଇସପ୍ରକାର ତ୍ରୈକାଲିକକୋ ଭୀ [-ତ୍ରୈକାଲିକ ଆତ୍ମାକୋ ଭୀ ] ଏକ କାଲମେଂ ସମଝ
ଲେନେଵାଲା ଵହ ଜୀଵ, ଜୈସୈ ମୋତିଯୋଂକୋ ଝୂଲତେ ହୁଏ ହାରମେଂ ଅନ୍ତର୍ଗତ ମାନା ଜାତା ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର
ଚିଦ୍ଵିଵର୍ତୋଂକା ଚେତନମେଂ ହୀ ସଂକ୍ଷେପଣ [-ଅଂତର୍ଗତ ] କରକେ, ତଥା ୩ଵିଶେଷଣଵିଶେଷ୍ଯତାକୀ ଵାସନାକା
୪ଅନ୍ତର୍ଧାନ ହୋନେସେ — ଜୈସେ ସଫେ ଦୀକୋ ହାରମେଂ ୫ଅନ୍ତର୍ହିତ କିଯା ଜାତା ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର — ଚୈତନ୍ଯକୋ
ଚେତନମେଂ ହୀ ଅନ୍ତର୍ହିତ କରକେ, ଜୈସେ ମାତ୍ର ୬ହାରକୋ ଜାନା ଜାତା ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର କେଵଲ ଆତ୍ମାକୋ
୧. ଚେତନ = ଆତ୍ମା .
୨. ଅନ୍ଵଯଵ୍ଯତିରେକ = ଏକ ଦୂସରେମେଂ ନହୀଂ ପ୍ରଵର୍ତତେ ଐସେ ଜୋ ଅନ୍ଵଯକେ ଵ୍ଯତିରେକ .
୩. ଵିଶେଷଣ ଗୁଣ ହୈ ଔର ଵିଶେଷ୍ଯ ଵୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ .
୪. ଅଂତର୍ଧାନ = ଅଦୃଶ୍ଯ ହୋ ଜାନା .
୫. ଅଂତର୍ହିତ = ଗୁପ୍ତ; ଅଦୃଶ୍ଯ .
୬. ହାରକୋ ଖରୀଦନେଵାଲା ମନୁଷ୍ଯ ହାରକୋ ଖରୀଦତେ ସମଯ ହାର, ଉସକୀ ସଫେ ଦୀ ଔର ଉନକେ ମୋତିଯୋଂ ଇତ୍ଯାଦିକୀ ପରୀକ୍ଷା
କରତା ହୈ, କିନ୍ତୁ ବାଦମେଂ ସଫେ ଦୀ ଔର ମୋତିଯୋଂକୋ ହାରମେଂ ହୀ ସମାଵିଷ୍ଟ କରକେ ଉନକା ଲକ୍ଷ ଛୋଡ଼କର ଵହ ମାତ୍ର
ହାରକୋ ହୀ ଜାନତା ହୈ . ଯଦି ଐସା ନ କରେ ତୋ ହାରକେ ପହିନନେ ପର ଭୀ ଉସକୀ ସଫେ ଦୀ ଆଦିକେ ଵିକଲ୍ପ ବନେ
ରହନେସେ ହାରକୋ ପହନନେକେ ସୁଖକା ଵେଦନ ନହୀଂ କର ସକେଗା .
କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]
ଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ
୧୩୭
પ્ર. ૧૮