ଦ୍ରଵ୍ଯମାଶ୍ରିତ୍ଯ ପରାନାଶ୍ରଯତ୍ଵେନ ଵର୍ତମାନୈଲିଂଗ୍ଯତେ ଗମ୍ଯତେ ଦ୍ରଵ୍ଯମେତୈରିତି ଲିଂଗାନି ଗୁଣାଃ . ତେ ଚ ଯଦ୍ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଵତି ନ ତଦ୍ ଗୁଣା ଭଵନ୍ତି, ଯେ ଗୁଣା ଭଵନ୍ତି ତେ ନ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଵତୀତି ଦ୍ରଵ୍ଯାଦତଦ୍ଭାଵେନ ଵିଶିଷ୍ଟାଃ ସନ୍ତୋ ଲିଂଗଲିଂଗିପ୍ରସିଦ୍ଧୌ ତଲିଂଗତ୍ଵମୁପଢୌକନ୍ତେ . ଅଥ ତେ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଜୀଵୋଽଯମ- ଜୀଵୋଽଯମିତ୍ଯାଦିଵିଶେଷମୁତ୍ପାଦଯନ୍ତି, ସ୍ଵଯମପି ତଦ୍ଭାଵଵିଶିଷ୍ଟତ୍ଵେନୋପାତ୍ତଵିଶେଷତ୍ଵାତ୍ . ଯତୋ ହି ଯସ୍ଯ ଯସ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଯୋ ଯଃ ସ୍ଵଭାଵସ୍ତସ୍ଯ ତସ୍ଯ ତେନ ତେନ ଵିଶିଷ୍ଟତ୍ଵାତ୍ତେଷାମସ୍ତି ଵିଶେଷଃ . ଅତ ଏଵ ଚ ମୂର୍ତାନାମମୂର୍ତାନାଂ ଚ ଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ମୂର୍ତତ୍ଵେନାମୂର୍ତତ୍ଵେନ ଚ ତଦ୍ଭାଵେନ ଵିଶିଷ୍ଟତ୍ଵାଦିମେ ମୂର୍ତା ଗୁଣା ଇମେ ଅମୂର୍ତା ଇତି ତେଷାଂ ଵିଶେଷୋ ନିଶ୍ଚେଯଃ ..୧୩୦..
ଅଥ ମୂର୍ତାମୂର୍ତଗୁଣାନାଂ ଲକ୍ଷଣସଂବନ୍ଧମାଖ୍ଯାତି — ଜ୍ଞାତଵ୍ଯାଃ . ତେ ଚ କଥଂଭୂତାଃ . ଅତବ୍ଭାଵଵିସିଟ୍ଠା ଅତଦ୍ଭାଵଵିଶିଷ୍ଟାଃ . ତଦ୍ଯଥା – ଶୁଦ୍ଧଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯେ ଯେ କେଵଲଜ୍ଞାନାଦିଗୁଣାସ୍ତେଷାଂ ଶୁଦ୍ଧଜୀଵପ୍ରଦେଶୈଃ ସହ ଯଦେକତ୍ଵମଭିନ୍ନତ୍ଵଂ ତନ୍ମଯତ୍ଵଂ ସ ତଦ୍ଭାଵୋ ଭଣ୍ଯତେ, ତେଷାମେଵ ଗୁଣାନାଂ ତୈଃ ପ୍ରଦେଶୈଃ ସହ ଯଦା ସଂଜ୍ଞାଲକ୍ଷଣପ୍ରଯୋଜନାଦିଭେଦଃ କ୍ରିଯତେ ତଦା ପୁନରତଦ୍ଭାଵୋ ଭଣ୍ଯତେ, ତେନାତଦ୍ଭାଵେନ ସଂଜ୍ଞାଦିଭେଦରୂପେଣ ସ୍ଵକୀଯସ୍ଵକୀଯଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ସହ ଵିଶିଷ୍ଟା ଭିନ୍ନା ଇତି, ଦ୍ଵିତୀଯଵ୍ଯାଖ୍ଯାନେନ ପୁନଃ ସ୍ଵକୀଯ- ଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ସହ ତଦ୍ଭାଵେନ ତନ୍ମଯତ୍ଵେନାନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯାଦ୍ଵିଶିଷ୍ଟା ଭିନ୍ନା ଇତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ . ଏଵଂ ଗୁଣଭେଦେନ ଦ୍ରଵ୍ଯଭେଦୋ
ଟୀକା : — ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଆଶ୍ରଯ ଲେକର ଔର ପରକେ ଆଶ୍ରଯକେ ବିନା ପ୍ରଵର୍ତମାନ ହୋନେସେ ଜିନକେ ଦ୍ଵାରା ଦ୍ରଵ୍ଯ ‘ଲିଂଗିତ’ (-ପ୍ରାପ୍ତ) ହୋତା ହୈ – ପହିଚାନା ଜା ସକତା ହୈ, ଐସେ ଲିଂଗ ଗୁଣ ହୈଂ . ଵେ (ଗୁଣ), ‘ଜୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈଂ ଵେ ଗୁଣ ନହୀଂ ହୈଂ, ଜୋ ଗୁଣ ହୈଂ ଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ନହୀଂ ହୈଂ’ — ଇସ ଅପେକ୍ଷାସେ ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ୧ଅତଦ୍ଭାଵକେ ଦ୍ଵାରା ଵିଶିଷ୍ଟ (-ଭିନ୍ନ) ଵର୍ତତେ ହୁଏ, ଲିଂଗ ଔର ୨ଲିଂଗୀକେ ରୂପମେଂ ପ୍ରସିଦ୍ଧି (ଖ୍ଯାତି) କେ ସମଯ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଲିଂଗତ୍ଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ . ଅବ, ଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ‘ଯହ ଜୀଵ ହୈ, ଯହ ଅଜୀଵ ହୈ’ ଐସା ଵିଶେଷ (-ଭେଦ) ଉତ୍ପନ୍ନ କରତେ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ସ୍ଵଯଂ ଭୀ ୩ତଦ୍ଭାଵକେ ଦ୍ଵାରା ୪ଵିଶିଷ୍ଟ ହୋନେସେ ଵିଶେଷକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୈଂ . ଜିସ -ଜିସ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଜୋ -ଜୋ ସ୍ଵଭାଵ ହୋ ଉସ -ଉସକା ଉସ -ଉସକେ ଦ୍ଵାରା ଵିଶିଷ୍ଟତ୍ଵ ହୋନେସେ ଉନମେଂ ଵିଶେଷ (-ଭେଦ) ହୈଂ; ଔର ଇସୀଲିଯେ ମୂର୍ତ ତଥା ଅମୂର୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକା ମୂର୍ତତ୍ଵ -ଅମୂର୍ତତ୍ଵରୂପ ତଦ୍ଭାଵକେ ଦ୍ଵାରା ଵିଶିଷ୍ଟତ୍ଵ ହୋନେସେ ଉନମେଂ ଇସ ପ୍ରକାରକେ ଭେଦ ନିଶ୍ଚିତ କରନା ଚାହିଯେ କି ‘ଯହ ମୂର୍ତ ଗୁଣ ହୈଂ ଔର ଯହ ଅମୂର୍ତଗୁଣ ହୈଂ’ ..୧୩୦..
ଅବ, ମୂର୍ତ ଔର ଅମୂର୍ତ ଗୁଣୋଂକେ ଲକ୍ଷଣ ତଥା ସଂବଂଧ (ଅର୍ଥାତ୍ ଉନକା କିନ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ସାଥ ସଂବଂଧ ହୈ ଯହ) କହତେ ହୈଂ : —
୨୫୮ପ୍ରଵଚନସାର[ ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁଂଦକୁଂଦ-
୧. ଅତଦ୍ଭାଵ = (କଥଂଚିତ୍) ଉସରୂପ ନହୀଂ ହୋନା ଵହ;
୨. ଲିଂଗୀ = ଲିଂଗଵାଲା, (ଵିଶେଷଗୁଣ ଵହ ଲିଂଗ – ଚିହ୍ନ – ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଔର ଲିଂଗୀ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ ) .
୩. ତଦ୍ଭାଵ = ଉସରୂପ, ଉସପନା; ଉସପନେସେ ହୋନା; ସ୍ଵରୂପ .
୪. ଵିଶିଷ୍ଟ = ଵିଶେଷତାଵାଲା; ଖାସ; ଭିନ୍ନ .