பர்யாயத்ரவ்யத்வேஷு ப்ரத்யேகவர்தீந்யப்யுத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாணி த்ரிஸ்வபாவஸ்பர்ஶிநி த்ரவ்யே ஸாமஸ்த்யேநைக- ஸமய ஏவாவலோக்யந்தே . யதைவ ச வர்தமாநபிண்டம்ருத்திகாத்வவர்தீந்யுத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாணி ம்ருத்திகைவ, ந வஸ்த்வந்தரஂ; ததைவோத்தரப்ராக்தநபர்யாயத்ரவ்யத்வவர்தீந்யப்யுத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாணி த்ரவ்யமேவ, ந கல்வ- ர்தாந்தரம் ..௧௦௨..
பாடுப்பவதி ய அண்ணோ பஜ்ஜாஓ பஜ்ஜஓ வயதி அண்ணோ .
ஸர்வத்ரவ்யபர்யாயேஷ்வவபோத்தவ்யமித்யர்தஃ ..௧௦௨.. ஏவமுத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யரூபலக்ஷணவ்யாக்யாநமுக்யதயா காதா- த்ரயேண த்ருதீயஸ்தலஂ கதம் . அத த்ரவ்யபர்யாயேணோத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாணி தர்ஶயதி — பாடுப்பவதி ய ப்ராதுர்பவதி ச ஜாயதே . அண்ணோ அந்யஃ கஶ்சிதபூர்வாநந்தஜ்ஞாநஸுகாதிகுணாஸ்பதபூதஃ ஶாஶ்வதிகஃ . ஸ கஃ . பஜ்ஜாஓ
ஔர ஜைஸே ராமபாத்ர, ம்ருத்திகாபிண்ட ததா மிட்டீபநமேஂ ப்ரவர்தமாந உத்பாத, வ்யய ஔர த்ரௌவ்ய மிட்டீ ஹீ ஹைஂ, அந்ய வஸ்து நஹீஂ; உஸீப்ரகார உத்தர பர்யாய, பூர்வ பர்யாய, ஔர த்ரவ்யத்வமேஂ ப்ரவர்தமாந உத்பாத, வ்யய ஔர த்ரௌவ்ய த்ரவ்ய ஹீ ஹைஂ, அந்ய பதார்த நஹீஂ ..௧௦௨..
அப, த்ரவ்யகே உத்பாத -வ்யய -த்ரௌவ்யகோ ௨அநேகத்ரவ்யபர்யாய த்வாரா விசாரதே ஹைஂ : —
அந்வயார்த : — [த்ரவ்யஸ்ய ] த்ரவ்யகீ [அந்யஃ பர்யாயஃ ] அந்ய பர்யாய [ப்ராதுர்பவதி ] உத்பந்ந ஹோதீ ஹை [ச ] ஔர [அந்யஃ பர்யாயஃ ] கோஈ அந்ய பர்யாய [வ்யேதி ] நஷ்ட ஹோதீ ஹை; [ததபி ] பி ர பீ [த்ரவ்யஂ ] த்ரவ்ய [ப்ரணஷ்டஂ ந ஏவ ] ந தோ நஷ்ட ஹை, [உத்பந்நஂ ந ] ந உத்பந்ந ஹை (- வஹ த்ருவ ஹை .)..௧௦௩..
உபஜே தரவநோ அந்ய பர்யய, அந்ய கோ விணஸே வளீ, பண த்ரவ்ய தோ நதீ நஷ்ட கே உத்பந்ந த்ரவ்ய நதீ தஹீஂ. ௧௦௩.
௧௯௮ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
௧த்ரிஸ்வபாவஸ்பர்ஶீ த்ரவ்யமேஂ வே ஸஂபூர்ணதயா (தீநோஂ ஏகஸாத) ஏக ஸமயமேஂ ஹீ தேகே ஜாதே ஹைஂ .
௧. த்ரிஸ்வபாவஸ்பர்ஶீ = தீநோஂ ஸ்வபாவோஂகோ ஸ்பர்ஶ கரநேவாலா . (த்ரவ்ய உத்பாத, வ்யய ஔர த்ரௌவ்ய – இந தீநோஂ ஸ்வபாவோஂகோ தாரண கரதா ஹை .)
௨. அநேகத்ரவ்யபர்யாய = ஏகஸே அதிக த்ரவ்யோஂகே ஸஂயோகஸே ஹோநேவாலீ பர்யாய .