பர்யாயத்ரவ்யத்வேஷு ப்ரத்யேகவர்தீந்யப்யுத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாணி த்ரிஸ்வபாவஸ்பர்ஶிநி த்ரவ்யே ஸாமஸ்த்யேநைக-
ஸமய ஏவாவலோக்யந்தே . யதைவ ச வர்தமாநபிண்டம்ருத்திகாத்வவர்தீந்யுத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாணி ம்ருத்திகைவ,
ந வஸ்த்வந்தரஂ; ததைவோத்தரப்ராக்தநபர்யாயத்ரவ்யத்வவர்தீந்யப்யுத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாணி த்ரவ்யமேவ, ந கல்வ-
ர்தாந்தரம் ..௧௦௨..
அத த்ரவ்யஸ்யோத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாண்யநேகத்ரவ்யபர்யாயத்வாரேண சிந்தயதி —
பாடுப்பவதி ய அண்ணோ பஜ்ஜாஓ பஜ்ஜஓ வயதி அண்ணோ .
தவ்வஸ்ஸ தஂ பி தவ்வஂ ணேவ பணட்டஂ ண உப்பண்ணஂ ..௧௦௩..
ப்ராதுர்பவதி சாந்யஃ பர்யாயஃ பர்யாயோ வ்யேதி அந்யஃ .
த்ரவ்யஸ்ய ததபி த்ரவ்யஂ நைவ ப்ரணஷ்டஂ நோத்பந்நம் ..௧௦௩..
௧௯௮ப்ரவசநஸார[ பகவாநஶ்ரீகுஂதகுஂத-
ஸர்வத்ரவ்யபர்யாயேஷ்வவபோத்தவ்யமித்யர்தஃ ..௧௦௨.. ஏவமுத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யரூபலக்ஷணவ்யாக்யாநமுக்யதயா காதா-
த்ரயேண த்ருதீயஸ்தலஂ கதம் . அத த்ரவ்யபர்யாயேணோத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாணி தர்ஶயதி — பாடுப்பவதி ய ப்ராதுர்பவதி ச
ஜாயதே . அண்ணோ அந்யஃ கஶ்சிதபூர்வாநந்தஜ்ஞாநஸுகாதிகுணாஸ்பதபூதஃ ஶாஶ்வதிகஃ . ஸ கஃ . பஜ்ஜாஓ
௧த்ரிஸ்வபாவஸ்பர்ஶீ த்ரவ்யமேஂ வே ஸஂபூர்ணதயா (தீநோஂ ஏகஸாத) ஏக ஸமயமேஂ ஹீ தேகே ஜாதே ஹைஂ .
ஔர ஜைஸே ராமபாத்ர, ம்ருத்திகாபிண்ட ததா மிட்டீபநமேஂ ப்ரவர்தமாந உத்பாத, வ்யய ஔர த்ரௌவ்ய
மிட்டீ ஹீ ஹைஂ, அந்ய வஸ்து நஹீஂ; உஸீப்ரகார உத்தர பர்யாய, பூர்வ பர்யாய, ஔர த்ரவ்யத்வமேஂ ப்ரவர்தமாந
உத்பாத, வ்யய ஔர த்ரௌவ்ய த்ரவ்ய ஹீ ஹைஂ, அந்ய பதார்த நஹீஂ ..௧௦௨..
அப, த்ரவ்யகே உத்பாத -வ்யய -த்ரௌவ்யகோ ௨அநேகத்ரவ்யபர்யாய த்வாரா விசாரதே ஹைஂ : —
அந்வயார்த : — [த்ரவ்யஸ்ய ] த்ரவ்யகீ [அந்யஃ பர்யாயஃ ] அந்ய பர்யாய [ப்ராதுர்பவதி ]
உத்பந்ந ஹோதீ ஹை [ச ] ஔர [அந்யஃ பர்யாயஃ ] கோஈ அந்ய பர்யாய [வ்யேதி ] நஷ்ட ஹோதீ ஹை;
[ததபி ] பி ர பீ [த்ரவ்யஂ ] த்ரவ்ய [ப்ரணஷ்டஂ ந ஏவ ] ந தோ நஷ்ட ஹை, [உத்பந்நஂ ந ] ந உத்பந்ந ஹை (-
வஹ த்ருவ ஹை .)..௧௦௩..
௧. த்ரிஸ்வபாவஸ்பர்ஶீ = தீநோஂ ஸ்வபாவோஂகோ ஸ்பர்ஶ கரநேவாலா . (த்ரவ்ய உத்பாத, வ்யய ஔர த்ரௌவ்ய – இந தீநோஂ
ஸ்வபாவோஂகோ தாரண கரதா ஹை .)
௨. அநேகத்ரவ்யபர்யாய = ஏகஸே அதிக த்ரவ்யோஂகே ஸஂயோகஸே ஹோநேவாலீ பர்யாய .
உபஜே தரவநோ அந்ய பர்யய, அந்ய கோ விணஸே வளீ,
பண த்ரவ்ய தோ நதீ நஷ்ட கே உத்பந்ந த்ரவ்ய நதீ தஹீஂ. ௧௦௩.