இஹ ஹி ஸஂஸாரிணோ ஜீவஸ்யாநாதிகர்மபுத்கலோபாதிஸந்நிதிப்ரத்யயப்ரவர்தமாநப்ரதிக்ஷண- விவர்தநஸ்ய க்ரியா கில ஸ்வபாவநிர்வ்ருத்தைவாஸ்தி . ததஸ்தஸ்ய மநுஷ்யாதிபர்யாயேஷு ந கஶ்சநாப்யேஷ ஏவேதி டஂகோத்கீர்ணோஸ்தி, தேஷாஂ பூர்வபூர்வோபமர்தப்ரவ்ருத்தக்ரியாபலத்வேநோத்தரோத்தரோபமர்த்யமாநத்வாத்; பல- ப்ருதக்த்வலக்ஷணஸ்யாதத்பாவாபிதாநாந்யத்வலக்ஷணஸ்ய ச கதநரூபேண த்விதீயா, ஸஂஜ்ஞாலக்ஷணப்ரயோஜநாதிபேதரூப- ஸ்யாதத்பாவஸ்ய விவரணரூபேண த்ருதீயா, தஸ்யைவ த்ருடீகரணார்தஂ சதுர்தீதி காதாசதுஷ்டயேந ஸத்தாத்ரவ்யயோர- பேதவிஷயே யுக்திகதநமுக்யதா . ததநந்தரஂ ஸத்தாத்ரவ்யயோர்குணகுணிகதநேந ப்ரதமா, குணபர்யாயாணாஂ த்ரவ்யேண ஸஹாபேதகதநேந த்விதீயா சேதி ஸ்வதந்த்ரகாதாத்வயம் . ததநந்தரஂ த்ரவ்யஸ்ய ஸதுத்பாதாஸதுத்பாதயோஃ ஸாமாந்யவ்யாக்யாநேந விஶேஷவ்யாக்யாநேந ச காதாசதுஷ்டயஂ, ததஶ்ச ஸப்தபங்கீகதநேந காதைகா சேதி ஸமுதாயேந
அந்வயார்த : — [ஏஷஃ இதி கஶ்சித் நாஸ்தி ] (மநுஷ்யாதிபர்யாயோஂமேஂ) ‘யஹீ’ ஐஸீ கோஈ (ஶாஶ்வத பர்யாய) நஹீஂ ஹைஂ; [ஸ்வபாவநிர்வ்ருத்தா க்ரியா நாஸ்தி ந ] (க்யோஂகி ஸஂஸாரீ ஜீவகே) ஸ்வபாவநிஷ்பந்ந க்ரியா நஹீஂ ஹோ ஸோ பாத நஹீஂ ஹை; (அர்தாத் விபாவஸ்வபாவஸே உத்பந்ந ஹோநேவாலீ ராக- த்வேஷமய க்ரியா அவஶ்ய ஹை .) [யதி ] ஔர யதி [பரமஃ தர்மஃ நிஃபலஃ ] பரமதர்ம அபல ஹை தோ [க்ரியா ஹி அபலா நாஸ்தி ] க்ரியா அவஶ்ய அபல நஹீஂ ஹை; (அர்தாத் ஏக வீதராக பாவ ஹீ மநுஷ்யாதிபர்யாயரூப பல உத்பந்ந நஹீஂ கரதீ; ராக -த்வேஷமய க்ரியா தோ அவஶ்ய வஹ பல உத்பந்ந கரதீ ஹை .)..௧௧௬..
டீகா : — யஹா (இஸ விஶ்வமேஂ), அநாதிகர்மபுத்கலகீ உபாதிகே ஸத்பாவகே ஆஶ்ரய (-காரண) ஸே ஜிஸகே ப்ரதிக்ஷண ௧விவர்த்தந ஹோதா ரஹதா ஹை ஐஸே ஸஂஸாரீ ஜீவகோ க்ரியா வாஸ்தவமேஂ ஸ்வபாவ நிஷ்பந்ந ஹீ ஹை; இஸலியே உஸகே மநுஷ்யாதிபர்யாயோஂமேஂஸே கோஈ பீ பர்யாய ‘யஹீ’ ஹை ஐஸீ டஂகோத்கீர்ண நஹீஂ ஹை; க்யோஂகி வே பர்யாயேஂ பூர்வ -பூர்வ பர்யாயோஂகே நாஶமேஂ ப்ரவர்தமாந க்ரியா பலரூப ஹோநேஸே ௨உத்தர -உத்தர பர்யாயோஂகே த்வாரா நஷ்ட ஹோதீ ஹைஂ . ஔர க்ரியாகா பல தோ, மோஹகே ஸாத ௩மிலநகா நாஶ ௧. விவர்தந = விபரிணமந; பலடா (பே ரபார) ஹோதே ரஹநா . ௨. உத்தர -உத்தர = பாதகீ . (மநுஷ்யாதிபர்யாயேஂ ராகத்வேஷமய க்ரியாகீ பலரூப ஹைஂ, இஸலியே கோஈ பீ பர்யாய பூர்வ
பர்யாயகோ நஷ்ட கரதீ ஹை ஔர பாதகீ பர்யாயஸே ஸ்வயஂ நஷ்ட ஹோதீ ஹை . ௩. மிலந = மில ஜாநா; மிஶ்ரிதபநா; ஸஂபஂத; ஜுாந .