24 ]
परमे इन्द्रादीनां वन्द्ये पदे तिष्ठतीति ‘परमेष्ठी’ । परं निरावरणं परमातिशय- प्राप्तं ज्योतिर्ज्ञानं यस्यासौ परंज्योतिः । ‘विरागो’ विगतो रागो भावकर्म यस्य । ‘विमलो’ विनष्टो मलो द्रव्यरूपो मूलोत्तरकर्मप्रकृतिप्रपंचो यस्य । ‘कृती’ निःशेषहेयोपादेयतत्त्वे विवेकसम्पन्नः । ‘सर्वज्ञो’ यथावन्निखिलार्थसाक्षात्कारी । ‘अनादिमध्यान्तः’ उक्तस्वरूपप्राप्तप्रवाहापेक्षया आदिमध्यान्तशून्यः । ‘सार्वः’ इह पर लोकोपकारकमार्गप्रदर्शकत्वेन सर्वेभ्यो हितः । ‘शास्ता’ पूर्वापरविरोधादिदोषपरिहा-
AptavAchak nAmo yA hitopadeshInun svarUp
anvayArtha : — [परमेष्ठी ] parameShThI, [परंज्योतिः ] param jyoti, [विरागः ] virAg (vItarAg) [विमलः ] vimal, [कृती ] kRutI (kRutakRutya), [सर्वज्ञः ] sarvagna, [अनादिमध्यान्तः ] anAdimadhyAnta, (pravAhanI apekShAe jene Adi, madhya ane ant nathI tevA. - Adi - madhya - ant rahit), [सार्वं ] sArva (sarva hitakartA), [शास्ता ] shAstA (hitopadeshI) [उपलाल्यते ] evAn sArthak nAmothI jemanun svarUp kahevAmAn Avyun chhe, te Apta kahevAy chhe.
TIkA : — indra vagerene vandanIy evA param padamAn je sthit chhe tethI te ‘परमेष्ठी’ parameShThI chhe. ‘परं’ AvaraN rahit - param atishay prApta, ‘ज्योति’ gnAn jene chhe te ‘परंज्योति’ paranjyoti chhe. (nirAvaraN - kevalagnAn sahit hovAne kAraNe te paranjyoti chhe.) ‘विरागः’ rAgarUp bhAvakarmathI rahit hovAne kAraNe je virAg chhe, ‘विमलः’ mUl - uttar karma prakRitinA vistArarUp, dravyakarmarUp mal jemane nAsh pAmel hovAne kAraNe te vimal chhe. ‘कृती’ samasta hey - upAdey tattvomAn je vivek sampanna hovAne kAraNe kRutI chhe. ‘सर्वज्ञः’ sarva padArthone yathAvat sAkShAt karanAr hovAne kAraNe te sarvagna chhe. ‘अनादि मध्यान्तः’ pUrvokta svarUpavALA AptanA pravAhanI apekShAe Adi - madhya ane antathI rahit hovAne kAraNe te anAdimadhyAnta chhe. ‘सार्वः’ A lok ane paralokane upakArak evA mArgane batAvanAr hovAthI sarvane hitakArak - hitarUp hovAne kAraNe te sArva chhe. ‘शास्ता’ pUrvApar virodhAdi doShonA parihAr dvArA sarva padArthonA yathAvat svarUpanA