24 ]
परमे इन्द्रादीनां वन्द्ये पदे तिष्ठतीति ‘परमेष्ठी’ । परं निरावरणं परमातिशय- प्राप्तं ज्योतिर्ज्ञानं यस्यासौ परंज्योतिः । ‘विरागो’ विगतो रागो भावकर्म यस्य । ‘विमलो’ विनष्टो मलो द्रव्यरूपो मूलोत्तरकर्मप्रकृतिप्रपंचो यस्य । ‘कृती’ निःशेषहेयोपादेयतत्त्वे विवेकसम्पन्नः । ‘सर्वज्ञो’ यथावन्निखिलार्थसाक्षात्कारी । ‘अनादिमध्यान्तः’ उक्तस्वरूपप्राप्तप्रवाहापेक्षया आदिमध्यान्तशून्यः । ‘सार्वः’ इह पर लोकोपकारकमार्गप्रदर्शकत्वेन सर्वेभ्यो हितः । ‘शास्ता’ पूर्वापरविरोधादिदोषपरिहा-
āptavāchak nāmo yā hitopadeshīnun svarūp
anvayārtha : — [परमेष्ठी ] parameṣhṭhī, [परंज्योतिः ] param jyoti, [विरागः ] virāg (vītarāg) [विमलः ] vimal, [कृती ] kr̥utī (kr̥utakr̥utya), [सर्वज्ञः ] sarvagna, [अनादिमध्यान्तः ] anādimadhyānta, (pravāhanī apekṣhāe jene ādi, madhya ane ant nathī tevā. - ādi - madhya - ant rahit), [सार्वं ] sārva (sarva hitakartā), [शास्ता ] shāstā (hitopadeshī) [उपलाल्यते ] evān sārthak nāmothī jemanun svarūp kahevāmān āvyun chhe, te āpta kahevāy chhe.
ṭīkā : — indra vagerene vandanīy evā param padamān je sthit chhe tethī te ‘परमेष्ठी’ parameṣhṭhī chhe. ‘परं’ āvaraṇ rahit - param atishay prāpta, ‘ज्योति’ gnān jene chhe te ‘परंज्योति’ parañjyoti chhe. (nirāvaraṇ - kevalagnān sahit hovāne kāraṇe te parañjyoti chhe.) ‘विरागः’ rāgarūp bhāvakarmathī rahit hovāne kāraṇe je virāg chhe, ‘विमलः’ mūl - uttar karma prakr̥itinā vistārarūp, dravyakarmarūp mal jemane nāsh pāmel hovāne kāraṇe te vimal chhe. ‘कृती’ samasta hey - upādey tattvomān je vivek sampanna hovāne kāraṇe kr̥utī chhe. ‘सर्वज्ञः’ sarva padārthone yathāvat sākṣhāt karanār hovāne kāraṇe te sarvagna chhe. ‘अनादि मध्यान्तः’ pūrvokta svarūpavāḷā āptanā pravāhanī apekṣhāe ādi - madhya ane antathī rahit hovāne kāraṇe te anādimadhyānta chhe. ‘सार्वः’ ā lok ane paralokane upakārak evā mārgane batāvanār hovāthī sarvane hitakārak - hitarūp hovāne kāraṇe te sārva chhe. ‘शास्ता’ pūrvāpar virodhādi doṣhonā parihār dvārā sarva padārthonā yathāvat svarūpanā