टीका — देहे उत्पन्नात्ममतिर्बहिरात्मा । अभिवांछति अभिलषति । किं तत् ? शुभं शरीरं । दिव्याश्च उत्तमान् स्वर्गसम्बंधिनो वा विषयान् । अन्तरात्मा किं करोतीत्याह – तत्त्वज्ञानी ततश्च्युतिम् । तत्त्वज्ञानी विवेकी अन्तरात्मा । ततः शरीरादेः । च्युतिं व्यावृत्तिं मुक्तिरूपां अभिवांछति ।।४२।।
anvayārtha : (देहे उत्पन्नात्ममतिः) dehamān jene ātmabuddhi utpanna thaī chhe evo bahirātmā (tap dvārā) (शुभ शरीरं) sundar sharīr (दिव्यान् विषयान् च) ane svarganā viṣhayabhogonī (अभिवांछति) vāñchhā kare chhe ane (तत्त्वज्ञानी) gnānī antarātmā (ततः) tenāthī eṭale sharīrādi ane viṣhay – bhogothī (च्युतिम्) chhūṭavānī bhāvanā kare chhe.
ṭīkā : dehamān jene ātmabuddhi utpanna thaī chhe te bahirātmā vāñchhā kare chhe – abhilāṣhā kare chhe. konī (vāñchhā kare chhe)? shubh (sundar) sharīr ane divya eṭale uttam svargasambandhī viṣhayonī (divya viṣhay – bhogonī) abhilāṣhā kare chhe.
antarātmā shun kare chhe te kahe chhe – tattvagnānī tenāthī chyuti vāñchhe chhe – arthāt tattvagnānī eṭale vivekī antarātmā, tenāthī eṭale sharīrādithī muktirūp (chhūṭakārārūp) chyutinī eṭale vyāvr̥uttinī vāñchhā kare chhe.
bhāvārtha : sharīrādimān ātmabuddhi karanār bahirātmā tapādi dvārā sundar sharīr ane svargīy viṣhay – bhogonī vāñchhā kare chhe ane bhedagnānī antarātmā to bāhya sharīr – viṣhayādinī vāñchhāthī chyut thaī, eṭale tenāthī vyāvr̥utta thaī, ātmasvarūpamān ṭharavā māge chhe.
je agnānī indriyonā viṣhayonī ane svarganān sukhanī ichchhāthī vrat – tapādi āchare chhe, te to mithyādraṣhṭi ja chhe, kāraṇ ke tenā abhiprāyamān shubh rāganā phalasvarūp viṣhayonī ja vāñchhanā chhe. tenān vrat – tapādi bhogahetue ja chhe.
‘‘te bhoganā nimittarūp dharmane ja shraddhe chhe, tenī ja pratīt kare chhe, tenī ja ruchi kare chhe ane tene ja sparshe chhe, parantu karmakṣhayanā nimittarūp dharmane nahi.