Samaysar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 201 of 642
PDF/HTML Page 234 of 675

 

kahAnajainashAstramAlA ]
kartA-karma adhikAr
201

yadi karmaNi svayamabaddha san jIva krodhAdibhAven svayamev na pariNamet tadA sa kilApariNAmyev syAt . tathA sati sansArAbhAva . ath pudgalakarma krodhAdi jIvan krodhAdibhAven pariNAmayati tato na sansArAbhAv iti tarka . kin svayamapariNamamAnan pariNamamAnan vA pudgalakarma krodhAdi jIvan krodhAdibhAven pariNAmayet ? na tAvatsvayamapariNamamAna pareN pariNamayitun pAryet; na hi svatosatI shakti kartumanyen pAryate . svayam pariNamamAnastu na paran pariNamayitAramapekShet; na hi vastushaktaya paramapekShante . tato jIva pariNAmasvabhAva svayamevAstu . tathA sati garuD- dhyAnapariNata sAdhaka svayam garuD ivAgnAnasvabhAvakrodhAdipariNatopayoga sa ev svayam krodhAdi syAt . iti siddhan jIvasya pariNAmasvabhAvatvam . apane Ap [krodhabhAven ] krodhabhAvase [pariNamate ] pariNamatA hai [eShA te buddhi ] aisI terI buddhi ho, to [krodha ] krodh [jIvan ] jIvako [krodhatvam ] krodharUp [pariNAmayati ] pariNaman karAtA hai [iti ] yah kathan [mithyA ] mithyA siddha hotA hai .

isaliye yah siddhAnta hai ki [krodhopayukta ] krodhamen upayukta (arthAt jisakA upayog krodhAkAr pariNamit huA hai aisA) [AtmA ] AtmA [krodha ] krodh hI hai, [mAnopayukta ] mAnamen upayukta AtmA [mAna ev ] mAn hI hai, [mAyopayukta ] mAyAmen upayukta AtmA [mAyA ] mAyA hai [cha ] aur [lobhopayukta ] lobhamen upayukta AtmA [lobha ] lobh [bhavati ] hai .

TIkA :yadi jIv karmamen svayam na bandhatA huA krodhAdibhAvase svayamev nahIn pariNamatA ho, to vah vAstavamen apariNAmI hI siddha hogA . aisA honese sansArakA abhAv hogA . yadi yahAn yah tarka upasthit kiyA jAye ki ‘‘pudgalakarma jo krodhAdik hai vah jIvako krodhAdibhAvarUp pariNamAtA hai, isaliye sansArakA abhAv nahIn hotA’’, to usakA nirAkaraN do pakSha lekar isaprakAr kiyA jAtA hai kipudgalakarma krodhAdik hai vah svayam apariNamate hue jIvako krodhAdibhAvarUp pariNamAtA hai, yA svayam pariNate hueko ? pratham, svayam apariNamate hueko parake dvArA nahIn pariNamAyA jA sakatA; kyonki (vastumen) jo shakti svata na ho use anya koI nahIn kar sakatA . aur svayam pariNamate hueko to anya pariNamAnevAlekI apekShA nahIn hotI; kyonki vastukI shaktiyAn parakI apekShA nahIn rakhatI . (isaprakAr donon pakSha asatya hain .) isaliye jIv pariNamanasvabhAvavAlA svayamev ho . aisA honese, jaise garuDake dhyAnarUp pariNamit mantrasAdhak svayam garuD hai usIprakAr, agnAnasvabhAvavAle krodhAdirUp jisakA upayog pariNamit huA hai aisA jIv hI svayam krodhAdi hai . isaprakAr jIvakA pariNAmasvabhAvatva siddha huA .

bhAvArtha :jIv pariNAmasvabhAv hai . jab apanA upayog krodhAdirUp pariNamatA hai tab svayam krodhAdirUp hI hotA hai aisA jAnanA ..121 se 125..

26