pudgalakarma bandhan pariNamayanti . na chaitadaprasiddhan, puruShagRuhItAhArasyodarAgninA rasarudhiramAnsAdibhAvai pariNAmakaraNasya darshanAt .
tyAjya shuddhanayo na jAtu kRutibhi sarvank Sha karmaNAm .
pUrNa gnAnaghanaughamekamachalan pashyanti shAntan maha ..123..
par hetumAn bhAvakA ( – kAryabhAvakA) anivAryatva honese, gnAnAvaraNAdi bhAvase pudgalakarmako bandharUp pariNamit karate hain . aur yah aprasiddha bhI nahIn hai (arthAt isakA dRuShTAnta jagatamen prasiddha hai — sarva gnAt hai); kyonki manuShyake dvArA grahaN kiye gaye AhArakA jaTharAgni ras, rudhir, mAns ityAdirUpamen pariNamit karatI hai yah dekhA jAtA hai .
bhAvArtha : — jab gnAnI shuddhanayase chyut ho tab usake rAgAdibhAvonkA sadbhAv hotA hai, rAgAdibhAvonke nimittase dravyAsrav avashya karmabandhake kAraN hote hain aur isaliye kArmaNavargaNA bandharUp pariNamit hotI hai . TIkAmen jo yah kahA hai ki ‘‘dravyapratyay pudgalakarmako bandharUp pariNamit karAte hain ’’, so nimittakI apekShAse kahA hai . vahAn yah samajhanA chAhie ki ‘‘dravyapratyayonke nimittabhUt hone par kArmaNavargaNA svayam bandharUp pariNamit hotI hai’’ .179-180.
ab is sarva kathanakA tAtparyarUp shlok kahate hain : —
shlokArtha : — [atra ] yahAn [idam ev tAtparyan ] yahI tAtparya hai ki [shuddhanaya na hi heya ] shuddhanay tyAgane yogya nahIn hai; [hi ] kyonki [tat-atyAgAt bandha nAsti ] usake atyAgase (ka rmakA) bandha nahIn hotA aur [tat-tyAgAt bandha ev ] usake tyAgase bandha hI hotA hai .122.
‘shuddhanay tyAg karane yogya nahIn hai’ is arthako dRuDh karanevAlA kAvya puna kahate hain : —
shlokArtha : — [dhIr-udAr-mahimni anAdinidhane bodhe dhRutin nibadhnan shuddhanaya ] dhIr (chalAchalatA rahit) aur udAr (sarva padArthommen vistArayukta) jisakI mahimA hai aise anAdinidhan
282