Samaysar-Hindi (English transliteration). Kalash: 223.

< Previous Page   Next Page >


Page 532 of 642
PDF/HTML Page 565 of 675

 

samayasAr
[ bhagavAnashrIkundakunda-
(shArdUlavikrIDit)
rAgadveShavibhAvamukta mahaso nityan svabhAvaspRusha
pUrvAgAmisamastakarmavikalA bhinnAstadAtvodayAt
.
dUrArUDhacharitravaibhavabalAchyanchachchidarchirmayIn
vindanti svarasAbhiShikta bhuvanAn gnAnasya sanchetanAm
..223..

bhAvArtha :jaise dIpakakA svabhAv ghaTapaTAdiko prakAshit karanekA hai, usIprakAr gnAnakA svabhAv gneyako jAnanekA hI hai. aisA vastusvabhAv hai. gneyako jAnanemAtrase gnAnamen vikAr nahIn hotA. gneyonko jAnakar, unhen achchhA-burA mAnakar, AtmA rAgIdveShIvikArI hotA hai jo ki agnAn hai. isaliye AchAryadevane soch kiyA hai ki‘vastukA svabhAv to aisA hai, phi ra bhI yah AtmA agnAnI hokar rAgadveSharUp kyon pariNamit hotA hai ? apanI svAbhAvik udAsIn-avasthArUp kyon nahIn rahatA ?’ is prakAr AchAryadevane jo soch kiyA hai so uchit hI hai, kyonki jab tak shubh rAg hai tab tak prANiyonko agnAnase dukhI dekhakar karuNA utpanna hotI hai aur usase soch bhI hotA hai.222.

ab, AgAmI kathanakA sUchak kAvya kahate hain :

shlokArtha :[rAg-dveSh-vibhAv-mukta-mahasa ] jinakA tej rAgadveSharUpI vibhAvase rahit hai, [nityan svabhAv-spRusha ] jo sadA (apane chaitanyachamatkAramAtra) svabhAvako sparsha karanevAle hain, [pUrva-AgAmi-samasta-karma-vikalA ] jo bhUtakAlake tathA bhaviShyakAlake samasta karmonse rahit hain aur [tadAtva-udayAt bhinnA ] jo vartamAn kAlake karmodayase bhinna hain, [dUr-ArUDh-charitra- vaibhav-balAt gnAnasya sanychetanAm vindanti ] ve (aise gnAnI) ati prabal chAritrake vaibhavake balase gnAnakI sanchetanAkA anubhav karate hain[chanchat-chid-archirmayIn ] jo gnAnachetanA-chamakatI huI chaitanyajyotimay hai aur [sva-ras-abhiShikta-bhuvanAm ] jisane apane (gnAnarUpI) rasase samasta lokako sInchA hai.

bhAvArtha :jinakA rAg-dveSh dUr ho gayA, apane chaitanyasvabhAvako jinhonne angIkAr kiyA aur atIt, anAgat tathA vartamAn karmakA mamatva dUr ho gayA hai aise gnAnI sarva paradravyonse alag hokar chAritra angIkAr karate hain. us chAritrake balase, karmachetanA aur karmaphalachetanAse bhinna jo apanI chaitanyakI pariNamanasvarUp gnAnachetanA hai usakA anubhav karate hain.

yahAn yah tAtparya samajhanA chAhie ki :jIv pahale to karmachetanA aur karmaphalachetanAse bhinna apanI gnAnachetanAkA svarUp Agam-pramAN, anumAn-pramAN aur svasamvedanapramANase jAnatA hai aur usakA shraddhAn (pratIti) dRuDh karatA hai; yah to avirat, deshavirat, aur pramatta avasthAmen

532