વિશ્વૈકજ્યોતિષા સર્વજ્ઞજ્ઞાનેન સ્ફુ ટીકૃતં કિલ નિત્યોપયોગલક્ષણં જીવદ્રવ્યં તત્કથં પુદ્ગલદ્રવ્યીભૂતં યેન પુદ્ગલદ્રવ્યં મમેદમિત્યનુભવસિ, યતો યદિ કથંચનાપિ જીવદ્રવ્યં પુદ્ગલદ્રવ્યીભૂતં સ્યાત્ પુદ્ગલદ્રવ્યં ચ જીવદ્રવ્યીભૂતં સ્યાત્ તદૈવ લવણસ્યોદકમિવ મમેદં પુદ્ગલદ્રવ્યમિત્યનુભૂતિઃ કિલ ઘટેત, તત્તુ ન કથંચનાપિ સ્યાત્ . તથા હિ — યથા ક્ષારત્વલક્ષણં લવણમુદકીભવત્ દ્રવત્વલક્ષણમુદકં ચ લવણીભવત્ ક્ષારત્વદ્રવત્વસહવૃત્ત્યવિરોધાદનુભૂયતે, ન તથા નિત્યોપયોગલક્ષણં જીવદ્રવ્યં પુદ્ગલદ્રવ્યીભવત્ નિત્યાનુપયોગલક્ષણં પુદ્ગલદ્રવ્યં ચ જીવદ્રવ્યીભવત્ ઉપયોગાનુપયોગયોઃ પ્રકાશતમસોરિવ સહવૃત્તિવિરોધાદનુભૂયતે . તત્સર્વથા પ્રસીદ, વિબુધ્યસ્વ, સ્વદ્રવ્યં મમેદમિત્યનુભવ . હાથી આદિ પશુ સુન્દર આહારકો તૃણ સહિત ખા જાતે હૈં ઉસીપ્રકાર ખાનેકે સ્વભાવકો તૂ છોડ, છોડ . જિસને સમસ્ત સંદેહ, વિપર્યય, અનધ્યવસાય દૂર કર દિયે હૈં ઔર જો વિશ્વકો (સમસ્ત વસ્તુઓંકો) પ્રકાશિત કરનેકે લિએ એક અદ્વિતીય જ્યોતિ હૈ ઐસે સર્વજ્ઞજ્ઞાનસે સ્ફુ ટ (પ્રગટ) કિયા ગયા જો નિત્ય ઉપયોગસ્વભાવરૂપ જીવદ્રવ્ય વહ પુદ્ગલદ્રવ્યરૂપ કૈસે હો ગયા કિ જિસસે તૂ યહ અનુભવ કરતા હૈ કિ ‘યહ પુદ્ગલદ્રવ્ય મેરા હૈ’ ? ક્યોંકિ યદિ કિસી ભી પ્રકારસે જીવદ્રવ્ય પુદ્ગલદ્રવ્યરૂપ હો ઔર પુદ્ગલદ્રવ્ય જીવદ્રવ્યરૂપ હો તભી ‘નમકકા પાની’ ઇસપ્રકારકે અનુભવકી ભાંતિ ઐસી અનુભૂતિ વાસ્તવમેં ઠીક હો સકતી હૈ કિ ‘યહ પુદ્ગલદ્રવ્ય મેરા હૈ’; કિન્તુ ઐસા તો કિસી ભી પ્રકારસે નહીં બનતા

દૃષ્ટાન્ત દેકર ઇસી બાતકો સ્પષ્ટ કરતે હૈં : — જૈસે ખારાપન જિસકા લક્ષણ હૈ ઐસા નમક પાનીરૂપ હોતા હુઆ દિખાઈ દેતા હૈ ઔર દ્રવત્વ (પ્રવાહીપન) જિસકા લક્ષણ હૈ ઐસા પાની નમકરૂપ હોતા દિખાઈ દેતા હૈ, ક્યોંકિ ખારેપન ઔર દ્રવત્વકા એક સાથ રહનેમેં અવિરોધ હૈ, અર્થાત્ ઉસમેં કોઈ બાધા નહીં આતી, ઇસપ્રકાર નિત્ય ઉપયોગલક્ષણવાલા જીવદ્રવ્ય પુદ્ગલદ્રવ્ય હોતા હુઆ દિખાઈ નહીં દેતા ઔર નિત્ય અનુપયોગ (જડ) લક્ષણવાલા પુદ્ગલદ્રવ્ય જીવદ્રવ્ય હોતા હુઆ દેખનેમેં નહીં આતા, ક્યોંકિ પ્રકાશ ઔર અન્ધકારકી ભાઁતિ ઉપયોગ ઔર અનુપયોગકા એક હી સાથ રહનેમેં વિરોધ હૈ; જડ ઔર ચેતન કભી ભી એક નહીં હો સકતે . ઇસલિયે તૂ સર્વ પ્રકારસે પ્રસન્ન હો, (અપને ચિત્તકો ઉજ્જવલ કરકે) સાવધાન હો ઔર સ્વદ્રવ્યકો હી ‘યહ મેરા હૈ’ ઇસપ્રકાર અનુભવ કર . (ઇસપ્રકાર શ્રી ગુરુઓંકા ઉપદેશ હૈ .)

ભાવાર્થ : — યહ અજ્ઞાની જીવ પુદ્ગલદ્રવ્યકો અપના માનતા હૈ; ઉસે ઉપદેશ દેકર સાવધાન કિયા હૈ કિ જડ ઔર ચેતનદ્રવ્ય — દોનોં સર્વથા ભિન્ન-ભિન્ન હૈં, કભી ભી કિસી ભી પ્રકારસે એકરૂપ નહીં હોતે ઐસા સર્વજ્ઞ ભગવાનને દેખા હૈ; ઇસલિયે હે અજ્ઞાની ! તૂ પરદ્રવ્યકો એકરૂપ માનના છોડ દે; વ્યર્થકી માન્યતાસે બસ કર ..૨૩-૨૪-૨૫..

૬૦