bhagavān śrī kundakundācāryadevapraṇīt yah ‘samayaprābhr̥t’ athavā ‘samayasār’ nāmakā śāstra ‘dvitīy śrutaskaṁdh’kā sarvotkr̥ṣṭa āgam hai.
‘dvitīy śrutaskaṁdh’kī utpatti kis prakār huī, yah pahale ham paṭṭāvalioṁke ādhārase saṁkṣepameṁ dekh leveṁ.
āj se 2466 varṣa pahale is bharatakṣetrakī puṇya-bhūmimeṁ mokṣamārgakā prakāś karaneke liye jagatpūjya param bhaṭṭārak bhagavān śrī mahāvīrasvāmī apanī sātiśay divyadhvani dvārā samasta padārthoṁkā svarūp pragaṭ kar rahe the. unake nirvāṇake paścāt pāṁc śrutakevalī hue, unameṁse antim śrutakevalī śrī bhadrabāhusvāmī hue. vahān̐ tak to dvādaśāṁgaśāstrake prarūpaṇase vyavahāraniścayātmak mokṣamārga yathārtha pravartatā rahā. tatpaścāt kāladoṣase kramakramase aṁgāoṁke jñānakī vyucchitti hotī gaī. isaprakār apār jñānasiṁdhukā bahu bhāg vicched ho jāneke paścāt dūsare bhadrabāhusvāmī ācāryakī paripāṭīmeṁ do mahā samartha muni hue — ekakā nām śrī dharasen ācārya tathā dūsaroṁkā nām śrī guṇadhar ācārya thā. unase mile hue jñānake dvārā unakī paramparāmeṁ honevāle ācāryoṁne śāstroṁkī racanāen̐ kī aur śrī vīrabhagavānake upadeśakā pravāh pravāhit rakhā.
śrī dharasen ācāryako agrāyaṇīpūrvake pān̐caven̐ ‘vastu’ adhikārake mahākarmaprakr̥ti nāmak cauthe prābhr̥takā jñān thā. us jñānāmr̥tameṁse anukramase unake pīcheke ācāryoṁ dvārā ṣṭakhaṁḍāgam tathā usakī dhavalā-ṭīkā, gommṭasār, labdhisār, kṣapaṇāsār ādi śāstroṁkī racanā huī. isaprakār pratham śrutaskaṁdhakī utpatti hai. usameṁ jīv aur karmake saṁyogase hue ātmākī saṁsār-paryāyakā — guṇasthān, mārgaṇāsthān ādikā — saṁkṣipta varṇan hai, paryāyārthikanayako pradhān karake kathan hai. is nayako aśuddhadravyārthik bhī kahate haiṁ aur adhyātmabhāṣāse aśuddha-niścayanay athavā vyavahār kahate haiṁ.
śrī guṇadhar ācāryako jñānapravādapūrvakī dasavīṁ ‘vastu’ke tr̥tīy prābhr̥takā jñān thā. us jñānameṁse unake pīcheke ācāryoṁne anukramase siddhānta race. isaprakār sarvajña bhagavān mahāvīrase pravāhit hotā huvā jñān, ācāryoṁkī paramparāse bhagavān śrī kundakundācāryadevako prāpta huā. unhoṁne