૧૭૬
भावाः परे ये किल ते परेषाम् ।
भावाः परे सर्वत एव हेयाः ।।५-१८४।।
ખંડાન્વય સહિત અર્થઃ — ‘‘चितः चिन्मयः भावः एव’’ (चितः) જીવદ્રવ્યનો (चिन्मयः) ચેતનામાત્ર એવો (भावः) સ્વભાવ છે, (एव) નિશ્ચયથી એમ જ છે, અન્યથા નથી. કેવો છે ચેતનામાત્ર ભાવ? ‘‘एकः’’ નિર્વિકલ્પ છે, નિર્ભેદ છે, સર્વથા શુદ્ધ છે. ‘‘किल ये परे भावाः ते परेषाम्’’ (किल) નિશ્ચયથી (ये परे भावाः) શુદ્ધ ચૈતન્યસ્વરૂપ સાથે અણમળતા છે જે દ્રવ્યકર્મ-ભાવકર્મ-નોકર્મસંબંધી પરિણામો (ते परेषाम्) સમસ્ત પુદ્ગલકર્મના છે, જીવના નથી. ‘‘ततः चिन्मयः भावः ग्राह्यः एव, परे भावाः सर्वतः हेयाः एव’’ (ततः) તે કારણથી (चिन्मयः भावः) શુદ્ધ ચેતનામાત્ર છે જે સ્વભાવ તે (ग्राह्यः एव) જીવનું સ્વરૂપ છે એવો અનુભવ કરવા યોગ્ય છે; (परे भावाः) આની સાથે અણમળતા છે જે દ્રવ્યકર્મ-ભાવકર્મ-નોકર્મસ્વભાવ તે (सर्वतः हेयाः एव) સર્વથા પ્રકારે જીવનું સ્વરૂપ નથી એવો અનુભવ કરવા યોગ્ય છે. આવો અનુભવ સમ્યક્ત્વ છે; સમ્યક્ત્વગુણ મોક્ષનું કારણ છે. ૫-૧૮૪.
शुद्धं चिन्मयमेकमेव परमं ज्योतिः सदैवास्म्यहम् ।
स्तेऽहं नास्मि यतोऽत्र ते मम परद्रव्यं समग्रा अपि ।।६-१८५।।
ખંડાન્વય સહિત અર્થઃ — ‘‘मोक्षार्थिभिः अयं सिद्धान्तः सेव्यतां’’ (मोक्षार्थिभिः) મોક્ષાર્થીઓ અર્થાત્ સકળ કર્મનો ક્ષય થતાં થાય છે અતીન્દ્રિય સુખ, તેને ઉપાદેયરૂપ અનુભવે છે એવા છે જે કોઈ જીવ તેઓ, (अयं सिद्धान्तः) આ