14
vibhAvarUp chhe, upAdhirUp chhe; tethI nijasvarUp vichAratAn te, jIvanun svarUp nathI em kahevAy chhe. kevun chhe shuddhasvarUp? ‘‘यत्र अमी बद्धस्पृष्टभावादयः प्रतिष्ठां न हि विदधति’’ (यत्र) je shuddhAtmasvarUpamAn (अमी) vidyamAn (बद्ध) ashuddha rAgAdi bhAv, (स्पृष्ट) paraspar pinDarUp ekakShetrAvagAh ane (भावादयः) Adi shabdathI anyabhAv, aniyatabhAv, visheShabhAv ane sanyuktabhAv ityAdi je vibhAvapariNAmo chhe te samasta bhAvo shuddhasvarUpamAn (प्रतिष्ठां) shobhA (न हि विदधति) nathI dhAraN karatA. nar, nArak, tiryanch ane devaparyAyarUp bhAvanun nAm anyabhAv chhe; asankhyAt pradeshasambandhI sankoch-vistArarUp pariNamananun nAm aniyatabhAv chhe; darshan, gnAn ane chAritrarUp bhedakathananun nAm visheShabhAv chhe; tathA rAgAdi upAdhi sahitanun nAm sanyuktabhAv chhe. bhAvArtha Am chhe ke baddha, spRuShTa, anya, aniyat, visheSh ane sanyukta evA je chha vibhAv pariNAmo chhe te samasta, sansAr-avasthAyukta jIvanA chhe, shuddha jIvasvarUp anubhavatAn jIvanA nathI. kevA chhe baddhaspRuShTa Adi vibhAvabhAv?
topaN ‘‘उपरि तरन्तः’’ upar upar ja rahe chhe. bhAvArtha Am chhe ke jIvano gnAnaguN trikALagochar chhe tevI rIte rAgAdi vibhAvabhAv jIvavastumAn trikALagochar nathI. joke sansAr-avasthAmAn vidyamAn ja chhe topaN mokSha- avasthAmAn sarvathA nathI, tethI evo nishchay chhe ke rAgAdi jIvasvarUp nathI. 11.
र्यद्यन्तः किल कोऽप्यहो कलयति व्याहत्य मोहं हठात् ।
नित्यं कर्मकलङ्कपङ्कविकलो देवः स्वयं शाश्वतः ।।१२।।
khanDAnvay sahit artha — ‘‘अयम् आत्मा व्यक्तः आस्ते’’ (अयम्) Am (आत्मा) chetanAlakShaN jIv (व्यक्तः) sva-svabhAvarUp (आस्ते) thAy chhe. kevo thAy chhe? ‘‘नित्यं कर्मकलङ्कपङ्कविकलः’’ (नित्यं) trikALagochar (कर्म) ashuddhapaNArUp (कलङ्कपङ्क) kaluShatA – kAdavathI (विकलः) sarvathA bhinna thAy chhe. vaLI kevo chhe?