ઉપદેશ શા માટે આપો છો? તથા જો પુરુષાર્થથી બને છે તો સર્વ ઉપદેશ સાંભળે છે છતાં તેમાં કોઈ પુરુષાર્થ કરી
શકે છે તથા કોઈ નથી કરી શકતાં તેનું શું કારણ?
ઉત્તર–એક કાર્ય થવામાં અનેક કારણો મળે છે. મોક્ષનો ઉપાય બને છે ત્યાં તો પૂર્વોક્ત ત્રણે કારણો મળે
થયું તેજ ભવિતવ્ય. વળી કર્મનાં ઉપશમાદિક છે તે તો પુદ્ગલની શક્તિ છે તેનો કર્તા હર્તા આત્મા નથી, તથા
પુરુષાર્થ પૂર્વક ઉદ્યમ કરવામાં આવે છે તે આત્માનું પોતાનું કાર્ય છે, માટે આત્માને પુરુષાર્થ પૂર્વક ઉદ્યમ કરવાનો
ઉપદેશ આપીએ છીએ. હવે આ આત્મા જે કારણથી કાર્યસિદ્ધિ અવશ્ય થાય તે કારણરૂપ ઉદ્યમ કરે ત્યાં તો અન્ય
થાય તે કારણ રૂપ ઉદ્યમ કરે તો ત્યાં અન્ય કારણ મળે તો કાર્ય સિદ્ધિ થાય ન મળે તો ન થાય, હવે જિનમતમાં
જે મોક્ષનો ઉપાય કહ્યો છે તેનાથી તો મોક્ષ અવશ્ય થાય જ. માટે જે જીવ શ્રી જિનેશ્વરના ઉપદેશ અનુસાર
પુરુષાર્થપૂર્વક મોક્ષનો ઉપાય કરે છે. તેને તો કાળલબ્ધિ વા ભવિતવ્ય પણ થઈ ચુક્યાં તથા કર્મના ઉપશમાદિ
થયાં છે ત્યારે તો તે આવો ઉપાય કરે છે, માટે જે પુરુષાર્થપૂર્વક મોક્ષનો ઉપાય કરે છે તેને તો સર્વકારણો મળે
છે, અને અવશ્ય મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે; એવો નિશ્ચય કરવો. તથા જે જીવ પુરુષાર્થપૂર્વક મોક્ષનો ઉપાય કરતો
નથી તેને તો કાળલબ્ધિ અને ભવિતવ્ય પણ નથી, અને કર્મના ઉપશમાદિ થયાં નથી તેથી તે ઉપાય પણ કરતો
નથી માટે જે પુરુષાર્થપૂર્વક મોક્ષનો ઉપાય કરતો નથી તેને તો કોઈ પણ કારણ મળતાં નથી તથા તેથી મોક્ષની
પ્રાપ્તિ પણ થતી નથી, એવો નિશ્ચય કરવો. વળી તું કહે છે કે––ઉપદેશ તો સર્વ સાંભળે છે, છતાં કોઈ મોક્ષનો
પુરુષાર્થ કરે છે તે તો મોક્ષનો ઉપાય કરી શકે છે. પણ જે પુરુષાર્થ નથી કરતો તે મોક્ષનો ઉપાય કરી શકતો
નથી. ઉપદેશ તો શિક્ષા માત્ર છે, પણ ફળ તો જેવો પુરુષાર્થ કરે તેવું આવે.
રીતે સિદ્ધ થાય? એ તો એક ભ્રમ છે.
ઉત્તર––સાચા ઉપદેશથી નિર્ણય કરતાં ભ્રમ દૂર થાય છે, આ તેવો પુરુષાર્થ કરતો નથી કે જેથી ભ્રમ દૂર
ઉપશમાદિ થતાં ભ્રમ દૂર થઈ જાય છે. કારણ કે નિર્ણય કરતાં પરિણામોની વિશુદ્ધતા થવાથી મોહનો સ્થિતિ–
અનુભાગ પણ ઘટે છે.