: વૈશાખ : ૨૦૦૦ આત્મધર્મ : ૮૯ :
ગણધર પદ મળ્યા પછી તેમણે તે જ દિવસે (અષાડ વદી એકમે) રાત્રિના આગલા પાછલા બે પહોરને એકેક
અંતમુહૂર્તમાં જ બાર અંગ અને ચૌદપૂર્વની રચના કરી.
કેવળ જ્ઞાના અતિશયો
કેવળજ્ઞાન પ્રગટતાં દશ અતિશયો કેવળજ્ઞાની ભગવંતોને પ્રગટે છે તે પ્રમાણે ભગવાન મહાવીરને
પ્રગટ્યા, તે દશ અતિશયોનાં નામ નીચે પ્રમાણે છે:–
૧–ઉપસર્ગનો અભાવ, ૨–અદયાનો અભાવ, ૩–શરીરનો પડછાયો પડે નહીં, ૪–ચતુર્મૂખ દેખાય, ૫–
સર્વવિદ્યાનું પ્રભુત્વ, ૬–નેત્રના ટમકાર નહીં, ૭–એકસો યોજનમાં સુકાળ, ૮–આકાશગમન, ૯–કવળાહારનો
અભાવ– ૧૦–નખ કેશ વધે નહીં.
તીર્થંકર ભગવાને દેવકૃત ૧૪ અતિશય હોય છે.
તીર્થંકર ભગવાનને ૩૪ અતિશય હોય છે; તેમાં દશ જન્મના અને દશ કેવળજ્ઞાનના કહેવામાં આવ્યા;
બાકીના ચૌદ દેવકૃત છે તેના નામ નીચે પ્રમાણે છે.
(૧) સકલ અર્ધમાગધી ભાષા (૨) બધા જીવોમાં મૈત્રી ભાવ (૩) સર્વે ઋતુના ફળ ફુલ ફળે (૪)
દર્પણ સમાન ભૂમિ (૫) કંટક રહિત ભૂમિ (૬) મંદ સુગંધી પવન (૭) ગંધોદક વૃષ્ટિ (૮) વિહાર વખતે પાદ
તળે કમલ રચના (૯) સર્વ ધાન્યની નિષ્પત્તિ (૧૦) દશે દીશાની નિર્મળતા (૧૧) દેવોના આવ્હાનન શબ્દ
(૧૨) આગળ ધર્મચક્ર ચાલે (૧૩) અષ્ટમંગળ દ્રવ્ય આગળ ચાલે (૧૪) સર્વેને આનંદ.
દિવ્યધ્વનિું સ્વરૂપ
ભગવાન વીતરાગ થયા હોવાથી તેઓ ઈચ્છા રહિત છે. પણ પૂર્વે બંધાયેલ વચનવર્ગણા આત્માના સર્વ
પ્રદેશોથી છૂટે છે; તેનો ઓમકાર ધ્વનિ હોય છે, તે એકાક્ષરી અથવા નિરક્ષરી કહેવાય છે, દરેક સમયે તેમાં સંપૂર્ણ
જ્ઞાનનું કથન હોય છે, સાંભળનારાઓ જે વસ્તુ સમજવાનો ભાવ કરે તે દિવ્યધ્વનિ સાંભળી સમજી લે છે પોત
પોતાની ભાષામાં સમજી લે છે તેથી દિવ્યધ્વનિને ‘સાક્ષરી’ પણ કહેવામાં આવે છે.
ભગવાન ઉપદેશદાતા અથવા ધર્મપ્રરૂપક
ભગવાનને ઈચ્છા હોતી નથી તેથી તેઓ ઉપદેશ આપતા નથી. સહેજ સ્વભાવે વચન–વર્ગણા દિવ્ય
ધ્વનિરૂપે છૂટે છે, તેને સાંભળી જીવો પોતાની પાત્રતાથી ધર્મ પામે છે, તે અપેક્ષાએ દિવ્યધ્વનિ નિમિત્ત થતાં
ભગવાનને ઉપચારથી ઉપદેશદાતા કહેવામાં આવે છે. જેને લાભ થાય છે તે વિનયથી કહે છે કે ભગવાન ઉપદેશ
દાતા છે, તે અપેક્ષા લક્ષમાં રાખી કથન માત્રથી તેમ કહેવાની પધ્ધત્તિ છે.
ભગવાન સંઘના સ્થાપક
ભગવાન રાગરહિત છે. તેને સંઘ સ્થાપવાનો ભાવ હતો એમ માનવું ન્યાય વિરુદ્ધ છે. દિવ્યધ્વનિનો
ઉપદેશ પાત્ર જીવોએ સાંભળ્યો તેને પરિણામે ચાર પ્રકારના ભાવસાધુઓ થયા તેથી ભગવાને
ચતુર્વિધસાધુસંઘની સ્થાપના કરી એમ વિનયથી કહેવામાં આવે છે; તે માત્ર ઉપચાર છે; તે ઉપદેશ સાંભળીને
ધર્મ પામનારા જીવોના બીજી રીતે ચાર વિભાગ–સાધુ, અર્જિકા, શ્રાવક અને શ્રાવિકા થયા, તેને પણ ચતુર્વિધ
સંઘ કહેવામાં આવે છે.
• • • નશ્ચય વ્યવહરન સ્વરૂપ • • •
ટુંકા અથોર્ નિશ્ચય–સ્વાધીન ભાવ વ્યવહાર–પરાધીન ભાવ
મુમુક્ષુઓ વિચારો કે–પરાધીન ભાવ આત્માને લાભ કરે, કે પરાધીન ભાવ ત્રુટે અને
સ્વાધીન ભાવ પ્રગટે તે આત્માને લાભ કરે?
દિવ્યધ્વનિમાં કહેવામાં આવેલ વસ્તુનું ટૂંકું સ્વરૂપ.
૧–જીવ અનંત છે; દરેક જીવ સ્વયંસિધ્ધ પૂર્ણ ચૈતન્ય સ્વરૂપ વસ્તુ છે.
૨–અનાદિથી પરવસ્તુઓથી મને લાભ નુકસાન થાય છે એમ પોતાની અવસ્થામાં માને છે તેથી તે દુઃખી છે.
૩–દરેક જીવ પોતે નિત્ય પરિણામી વસ્તુ છે (પોતાની વર્તમાન અધૂરી પર્યાય–હાલત–વિકલ્પ કે નિમિત્ત
ઉપર લક્ષ ન આપતાં) જો પોતાના નિત્ય, ધુ્રવ ચૈતન્ય સ્વભાવ તરફ લક્ષ આપે તો ભ્રમણા ટળે અને સુખ પ્રગટે.
૪–જડ કર્મો અને શરીર સાથે તારા આત્માને એક ક્ષેત્રાવગાહ માત્ર સંબંધ છે.
૫–જે એમ માને છે કે હું પર જીવોને જીવાડું છું અને પરજીવો મને જીવાડે છે–તે મૂઢ