: bhAdrapad : 2000 : paryuShaN ank : 185 :
suvarNapUrInA svAdhyAy mandiramAn shrI sadguru mukhethI pragaT thayel
• • kavaLan atar paTan rahasya • •
shuddha kAraN paryAy
athavA dhruv paryAy
(1) ‘dravyanun vartamAn te paryAy’ jem dravya anAdi anant chhe tem dravyanun vartamAn paN anAdi anant
ekarUp varte ja chhe. koI vastu ‘vartamAn’ vagar hoy nahIn, ane vastunun vartamAn adhurun hoy nahIn, tethI jem
dravya purun chhe tem vartamAn paryAy paN pUrI chhe; dravya dhruv chhe to dravyanun vartamAn paN dhruv chhe, temAn utpAd vyay
nathI, pariNaman nathI, pariNaman na hovA chhatAn paN te ‘dravyanI paryAy’ chhe, tene koInI apekShA nathI.
A sivAy je apekShAvALI paryAy te pariNaman (utpAd–vyay) sahit chhe, siddha paryAy paN utpAd–
vyay sahit chhe, temAn paN karmanA abhAvanI apekShA Ave chhe tethI te ‘apekShit paryAy’ chhe, ane pahelAnn kahevAI
te dravyanI paryAy to nirapekSha chhe ane anAdi anant ekarUp chhe. siddha paryAy anAdi anant nathI. dravya to
sadAy pUrI avasthAthI ja bharelun chhe, adhUrI ke uNI paryAy kahevAy temAn paranI apekShA Ave chhe.
A vAt khUb gahan chhe. antarathI khUb khUb manan joIe, antar anubhavano viShay chhe.
(2) jem AkAsh, dharmAsti Adi dravyomAn nitya shuddha ane paranI apekShA rahit jevun shuddha dravya evI ja
shuddha nirapekSha paryAy varte chhe, tem jIv dravyamAn paN nirapekSha ane kAyamI shuddha evI paryAy varte ja chhe tene
pariNaman kahevAy paN (utpAd vyayarUp) pariNaman kharekhar nathI. jevun dhruv dravya evI ja dhruv paryAy chhe. jo
dhruv paryAyamAn pariNaman hoy to teno anubhav pragaT hovo joIe.
vaLI trikALI shuddha dravya te sAmAnya chhe to sAmAnyanun visheSh paN hovun ja joIe. trikALI dravyanun visheSh
te dravyanun vartamAn chhe, dravyanun vartamAn e ja dhruv paryAy e sAmAnya visheSh thaIne Akhun dravya chhe.
dravya draShTimAn paryAy gauN karavAnI vAt Ave chhe te paryAy utpAd–vyayavALI, paranI apekShAvALI
paryAyanI vAt chhe. dhruv paryAy to dravya sAthe trikAL chhe. dravyanun vartamAn judun hoy nahIn, tethI dhruv paryAy gauN
karavAnI vAt nathI.
(3) pAriNAmik bhAv dravya–guN–paryAy traNe thaIne pUro chhe. eTale paryAyanun pariNaman kahevAy kharun
paN te dhruvarUp chhe, pragaTarUp nathI.
dravyArthik nayano viShay pAriNAmik ekalo chhe. nirapekSha paryAy na hoy to te vastu shenI? jem
sAmAnya chhe tem tenun ‘vartamAn–vartamAn’ te visheSh chhe. dravyanun vartamAn dhruv chhe.
pAriNAmik bhAv anitya (paryAy) thI pakaDAy paN pAriNAmik pote nitya chhe. pAriNAmikano pragaT
anubhav na hoy te upar lakSha na thAy. samayasAranI 320 mI gAthAmAn pAriNAmikane ‘akriy’ kahyo chhe, eTale
bandh mokSha sakriy chhe tenAthI rahit akriy chhe.
pAriNAmik te dravyArthikanayano viShay ane apekShit paryAy te paryAyArthikanayano viShay e banne thaIne
pramAN chhe.
(4) vastu ane vastunA anant guNo trikAL ekarUp, ane guNanA AdhAre je paryAy chhe te paN
trikAL ekarUp chhe. jevA dravya ane guN dhruvarUpe chhe tevI ja dhruvarUp paryAy na hoy to dravya
svarUp
‘dharma’ e vastu bahu gupta rahI chhe, te bAhyasanshodhanathI maLavAnI nathI. apUrva
antar–sanshodhanathI te prApta thAy chhe.
svarUpano to koI kALe tyAg karavAne mUrkha paN Ichchhe nahIn, ane jyAn kevaL
svarUpasthiti chhe tyAn to pachhI bIjun kaI rahyun nahIn. –shrImadrAjachandra–