: bhādrapad : 2000 : paryuṣhaṇ aṅk : 185 :
suvarṇapūrīnā svādhyāy mandiramān shrī sadguru mukhethī pragaṭ thayel
• • kavaḷan atar paṭan rahasya • •
shuddha kāraṇ paryāy
athavā dhruv paryāy
(1) ‘dravyanun vartamān te paryāy’ jem dravya anādi anant chhe tem dravyanun vartamān paṇ anādi anant
ekarūp varte ja chhe. koī vastu ‘vartamān’ vagar hoy nahīn, ane vastunun vartamān adhurun hoy nahīn, tethī jem
dravya purun chhe tem vartamān paryāy paṇ pūrī chhe; dravya dhruv chhe to dravyanun vartamān paṇ dhruv chhe, temān utpād vyay
nathī, pariṇaman nathī, pariṇaman na hovā chhatān paṇ te ‘dravyanī paryāy’ chhe, tene koīnī apekṣhā nathī.
ā sivāy je apekṣhāvāḷī paryāy te pariṇaman (utpād–vyay) sahit chhe, siddha paryāy paṇ utpād–
vyay sahit chhe, temān paṇ karmanā abhāvanī apekṣhā āve chhe tethī te ‘apekṣhit paryāy’ chhe, ane pahelānn kahevāī
te dravyanī paryāy to nirapekṣha chhe ane anādi anant ekarūp chhe. siddha paryāy anādi anant nathī. dravya to
sadāy pūrī avasthāthī ja bharelun chhe, adhūrī ke uṇī paryāy kahevāy temān paranī apekṣhā āve chhe.
ā vāt khūb gahan chhe. antarathī khūb khūb manan joīe, antar anubhavano viṣhay chhe.
(2) jem ākāsh, dharmāsti ādi dravyomān nitya shuddha ane paranī apekṣhā rahit jevun shuddha dravya evī ja
shuddha nirapekṣha paryāy varte chhe, tem jīv dravyamān paṇ nirapekṣha ane kāyamī shuddha evī paryāy varte ja chhe tene
pariṇaman kahevāy paṇ (utpād vyayarūp) pariṇaman kharekhar nathī. jevun dhruv dravya evī ja dhruv paryāy chhe. jo
dhruv paryāyamān pariṇaman hoy to teno anubhav pragaṭ hovo joīe.
vaḷī trikāḷī shuddha dravya te sāmānya chhe to sāmānyanun visheṣh paṇ hovun ja joīe. trikāḷī dravyanun visheṣh
te dravyanun vartamān chhe, dravyanun vartamān e ja dhruv paryāy e sāmānya visheṣh thaīne ākhun dravya chhe.
dravya draṣhṭimān paryāy gauṇ karavānī vāt āve chhe te paryāy utpād–vyayavāḷī, paranī apekṣhāvāḷī
paryāyanī vāt chhe. dhruv paryāy to dravya sāthe trikāḷ chhe. dravyanun vartamān judun hoy nahīn, tethī dhruv paryāy gauṇ
karavānī vāt nathī.
(3) pāriṇāmik bhāv dravya–guṇ–paryāy traṇe thaīne pūro chhe. eṭale paryāyanun pariṇaman kahevāy kharun
paṇ te dhruvarūp chhe, pragaṭarūp nathī.
dravyārthik nayano viṣhay pāriṇāmik ekalo chhe. nirapekṣha paryāy na hoy to te vastu shenī? jem
sāmānya chhe tem tenun ‘vartamān–vartamān’ te visheṣh chhe. dravyanun vartamān dhruv chhe.
pāriṇāmik bhāv anitya (paryāy) thī pakaḍāy paṇ pāriṇāmik pote nitya chhe. pāriṇāmikano pragaṭ
anubhav na hoy te upar lakṣha na thāy. samayasāranī 320 mī gāthāmān pāriṇāmikane ‘akriy’ kahyo chhe, eṭale
bandh mokṣha sakriy chhe tenāthī rahit akriy chhe.
pāriṇāmik te dravyārthikanayano viṣhay ane apekṣhit paryāy te paryāyārthikanayano viṣhay e banne thaīne
pramāṇ chhe.
(4) vastu ane vastunā anant guṇo trikāḷ ekarūp, ane guṇanā ādhāre je paryāy chhe te paṇ
trikāḷ ekarūp chhe. jevā dravya ane guṇ dhruvarūpe chhe tevī ja dhruvarūp paryāy na hoy to dravya
svarūp
‘dharma’ e vastu bahu gupta rahī chhe, te bāhyasanshodhanathī maḷavānī nathī. apūrva
antar–sanshodhanathī te prāpta thāy chhe.
svarūpano to koī kāḷe tyāg karavāne mūrkha paṇ īchchhe nahīn, ane jyān kevaḷ
svarūpasthiti chhe tyān to pachhī bījun kāī rahyun nahīn. –shrīmadrājachandra–